Alibaba’nın Jack Ma sihri

Çin’in en zengin adamı, Alibaba’nın kurucusu ve Yönetim Kurulu Başkanı Jack Ma. Ma’nın öyküsü hiç yoktan kendi gayreti ve disipliniyle milyarlarca dolarlık bir servet sahibi olmanın öyküsü. Ma’nin serveti bugün 25 milyar dolar olarak tahmin ediliyor, servetini Alibaba hisselerinin yüzde 7.8’i ve Alipay ödeme hizmetinin yüzde 50 hisseleri oluşturmakta.

Kimdir bu 1 milyar Çinlinin arasından sıyrılıp dünyanın en büyük internet firmasını kuran Jack Ma?

Gerçek ismi Ma Yun olan Jack Ma 15 Ekim 1964’te Çin’in güneydoğu eyaleti Hangzhou’da, üç çocuklu bir ailenin ortanca oğlu olarak dünyaya gelmiş. Çocukluğunu geçirdiği komünist Çin, ülkenin dünyadan ve özellikle de Batı dünyasından keskin bir şekilde ayrıldığı bir dönemmiş. Büyüme çağında ailesinin pek parası yokmuş. Çelimsiz sıska bir çocuk olmasına rağmen, Ma sınıf arkadaşlarıyla kavga etmekten çekinmez, karşısındaki ne kadar iri olursa olsun ona kafa tutmayı bilirmiş. Değişik hobileri varmış: örneğin, çekirgeleri toplar, onları kendi aralarında savaştırır, sırf seslerinden boylarını ve tiplerini tahmin edebilirmiş.

Jack Ma çocukluk ve gençlik yıllarında yoksulluk, şanssızlık, haksızlık içinde büyümüş, hem okul hem de iş hayatında sürekli istenmeyen başarısız kişi konumuna düşmüş. Hem okul hem de iş hayatına başarısızlıklarla başlamış, üniversite giriş sınavını iki kere geçememiş, onlarca işten reddedilmiş, KFC’de kasiyer olarak çalışmak bile kendisine nasip olmamış. Ta ki üstün başarıyı kurduğu üçüncü internet şirketi Alibaba’da buluncaya kadar.

İngilizce Ma’nın hayatını değiştirmiş

Ma henüz 8 yaşındayken, o dönemin Amerikan Başkanı Richard Nixon, Ma’nın eyaleti Hangzhou’yu ziyaret etmiş ve kısa zamanda bölge bir turist cennetine dönüşmüş. Delikanlılık döneminde Ma şehrin en büyük oteli Shangri-la Hotel’e gider, turistlere kendisine İngilizce öğretmeleri karşılığında şehir turu vermeyi teklif edermiş. Jack lakabı şehri ziyaret eden bir turist tarafından kendisine verilmiş. Hiç parası ve bağlantısı olmayan Ma için tek çıkış yolu eğitimmiş. Liseden sonra üniversiteye başvurmuş ancak iki kez denemesine rağmen giriş sınavını verememiş. Uzun soluklu bir çalışma sürecinin ardından, Hangzhou Öğretmen Enstitüsü’nü kazanmış. 1988’de okulu bitirdiğinde elinden geldiği kadar çok sayıda işe başvurmuş. KFC’ye bile girememesi meşhur başarısızlık öyküleri arasında sıkça anlatılır. Daha sonra, üniversitede İngilizce öğretmeni olarak işe girmiş. Öğrencilerle iletişimi çok iyiymiş, öğretmeye doğal bir yeteneği varmış, ayda 12 dolar kazanmasına rağmen işini çok severek yapmaktaymış.

Zenginlik Jack’i değiştirmemiş

Bu söyledikleri Ma için geçerli görünüyor. Dünyanın en zengin insanlarından olmasına rağmen, henüz herhangi savurgan bir harcaması olmadı, mütevazi hobileriyle ilgilenmeye devam etmekte. Arkadaşları ve yakın çevresi kendisinin değiştiğini düşünmüyor. Kung fu romanları okumaya ve yazmaya, poker oynamaya, meditasyon yapmaya, tai chi yapmaya zaman ayırıyor. Çevreciliğe ilgisi eşinin ailesinden birinin kirlilik yüzünden rahatsızlanmasıyla pekişmiş. The Nature Conservancy’nin yönetim kurulunda görev yapıyor, Çin’de 11 bin hektar civarındaki korunu için fon almada kritik görev yapmış. Ma özel yaşamını özel tutma konusunda özenli. Eşi de kendi gibi öğretmen, 80’lerin sonunda tanışıp evlenmişler. Bir kızları ve bir oğulları var.

Jack Ma’nın sihri şahsına münhasırlığında

Ma Çin’de ünlü bir kişilik. Konuşma yapacağında milyonları topluyor, şirketinde yıllık yetenek yarışmaları düzenlediği gibi, espri anlayışıyla da showmenleri aratmıyor. Şirketin bir yıldönümü kutlamasında, bir pank rockçı olarak giyinip 20 bin kişilik çalışan ordusunun önünde şarkı söylemiş. Çalışanlarına seslendiği konuşmalarda veya konuşmacı olarak katıldığı konferanslarda showmanliğini gururla stereotipleri yıkmak için kullanmakta. Her fırsatta güçlü ve zengin bir babanın oğlu olmadığını ve yurtdışında okumadığını dile getirmekte. Daha sonra da sözlerini ‘ben yüzde 100 Çin malıyım’ diye bitirmekte.

Bir diğer övünç kaynağı ise teknoloji konusundaki bilgisizliği. Ma, diğer internet milyarderlerinden çok farklı. Öğrenciyken matematikle boğuşmuş daha sonra da teknoloji konusundaki cehaletini gizlememiş bilakis onur madalyası takar gibi övünerek taşımış. Sınır tanımayan hırsları ve sıradışı stratejileri ona Çılgın Jack ünvanını kazandırmış. Kişiliği ve geçmiş deneyimleri belki de bu çılgınlığa sağlam bir zemin hazırlamakta.

Ma, kendisini akıllı bulmamakta. Herkesin onu akıllı zannetmesini de akıllı görünüyorum o kadar diye geçiştirmekte. Idolü Forrest Gump çünkü herkes onun aptal olduğunu düşünüyor oysa o ne yaptığını çok iyi biliyor. Ma Gump’ı ilham kaynağı olarak gösteriyor.

Ma’nın bir lider olarak en etkili silahı iletişim gücünde. Mesajlarını en basit şekilde büyük topluluklara aktarma ve onları ikna edip harekete geçirme gücüne sahip. Burada sırrı mesajı anlamak, kabul etmek, hatırlamak ve özümseyebilmek için en basite indirgemek. Bir diğer önemli yeteneği aynı mesajı aynı yalınlıkta hem Çince hem de İngilizce verebilmesinde. Doğru analojileri doğru yerde ve zamanda kullanarak herkes tarafından dikkate alınıyor ve sözleri kolaylıkla hayata geçiriliyor.

Alibaba çalışanlarının mantrası şöyle: Önce müşteriler, ikinci çalışanlar, üçüncü hissedarlar. Müşterileri olan KOBİ’leri önceliği, sonrasında elini uzatsa tutabileceği yakınlık hissini verdiği çalışanları var, en son da şirketine yatırım yapan hissedarları. Yakınlığı ve samimiyetini çevresindekiler netliğinde görüyor, hiçbir şeyi yumuşatmadan, eğip bükmeden dobra dobra söylüyor: “Bugün zalimdi, yarın daha da zalim olacak, ancak yarından sonraki gün güzel olacak.”

Öğretmenlikten teknoloji girişimciliğine

Ma’nin bilgisayar ve yazılımla yakından uzaktan ilgisi yokmuş… ta ki 1995’te bir seyahat dolayısıyla bulunduğu Amerika’da internetle tanışmasına dek. İşte o deneyim Jack’in dünyasını değiştirmiş, adeta büyülenmiş. İlk internet araması “bira” olmuş ve arama sonuçları arasında hiçbir Çin birasının çıkmaması onu çok şaşırtmış ve Çin’e özel bir internet şirketi kurması gerektiğine hemen o anda karar vermiş. İlk iki girişimi başarısızlıkla sonuçlansa da, 4 yıl sonra 17 arkadaşını apartmanında toplamış ve onları yeni girişimine para yatırmaları konusunda ikna etmiş. Hedefi , internet üzerinde alım satım yapılan bir pazar yeri kurmakmış. İthalatçıların ürünlerini burada listeleyebilecekleri ve müşterilerin bu ürünleri doğrudan alabilecekleri bir platform. Kısa sürede, bu konsept dünya genelinde çok sayıda satıcı ve alıcının dikkatini çekmiş. Ekim 1999 itibarıyla, Alibaba Goldman Sachs’tan 5 milyon ve sadece telekomünikasyon ve teknoloji şirketlerine yatırım yapan Japon menşeili SoftBank’tan 20 milyon dolar fon almış. Alibaba takımı birbirine kenetlendi, Ma’nın “Genciz sonuna kadar ayakta duracağız, hiçbir güçlükten yılmayacağız” sözleriyle azimli bir şekilde yollarına devam ettiler. Alibaba ismi Çinli bir fi rmadan çok Ortadoğu’lu markaları hatırlatmakta. Rivayete göre, Alibaba ismi Ma’nin aklına San Francisco’da bir cafe’de otururken gelmiş. Ali Baba ve Kırk Haramiler hikayesindeki gizli bir parolayla inanılmaz hazinelere ulaşılması fi krinden esinlenerek, Alibaba ismini kendi fi rmasına uygun görmüş. Ma’nın Alibaba’yla hayata geçirdiği de aslında dünya genelinde faaliyet gösteren küçük ve orta ölçekli işletmelerin potansiyelini ortaya çıkarmak, onların hazinelerinden dünyanın farkına varmasını sağlamak olmuş.

2000’lerde Alibaba’nın büyümesi ivme kazandı. 2005’te Yahoo %40 hisse karşılığında şirkete 1 milyar dolar yatırdı. 19 Eylül 2014’te Alibaba hisseleri New York borsasında satışa sunuldu ve tarihin en büyük satışı gerçekleşti. Şirketin değeri 300 milyara ulaşarak dünyanın en değerli 10 internet şirketi arasına girdi. Çin’in en zengin adamı haline gelen Ma bu dönemde düzenlediği bir basın toplantısında, çalışanlarının edindikleri varlıkları gerçekten soylu bir şekilde ve diğer insanlara yardım eden, iyi yürekli ve mutlu insanlar olmak için kullanacaklarını umduğunu dile getirmişti. Burada olduğu gibi, Ma Alibaba’nın CEO’su olarak çoğu zaman görevinin Corporate Executive Officer değil de, Corporate Education Officer olduğunu sıklıkla dile getirir. Alibaba Çinlilerin alışveriş alışkanlıklarını kökünden değiştirdi ve Çinlilere geçmiş nesillerin hayal dahi edemeyecekleri çeşitlilikte ürünler sunmayı başardı. Aynı Amazon’un yaptığı gibi, eve teslim alışverişin kolaylıklarını Çinli müşterilere getirdi. Alibaba’nın online alışveriş sitesi Taobao Çinlilerin kendilerini ilk kez değer verilen müşteriler olarak görmelerini sağladı. Ülkenin yeni ekonomik yapılanmasında yakın geçmişteki “Çin malıdır” konseptinden bugünün “Çin’den satın alınmıştır” konseptine geçmesine büyük katkı sağladı. Son 30 yılın fabrikasyon üretim, inşaat ve ihracat üzerine kurulu ekonomisinden, 300 milyondan 500 milyona artması öngörülen orta sınıfın ihtiyaçlarını gidermeye yönelik trendin başını çeker oldu. Jack Ma, tüketim odaklı toplum ve girişimcilik ile herkesten çok değişen Çin’in yeni yüzü olarak görülmekte.