500 milyar dolarlık ihracat kolay hedef

Bugünden bakıldığında hayli yüksek gibi görünen 500 milyar dolarlık ihracat hedefi gerçekte ne ölçüde iddialı?.. Türkiye’nin son 10 yılda kaydettiği yıllık ortalama yüzde 15.2’lik artışın devam etmesi halinde 2023 yılında toplam ihracat 716.8 dolara yükseliyor. 500 milyar dolarlık hedefe ulaşabilmek için ise, yıllık ortalama 12.1’lik ihracat artışı yetiyor.

Talip AKTAŞ

Hükümetin, Cumhuriyet’in 100. yılı olan 2023 için belirlediği 500 milyar dolarlık ihracat hedefi çeşitli boyutlarıyla tartışıldıktan sonra, geçen hafta Türkiye İhracatçılar Meclisi (TİM) tarafından 23 sektör bazında ayrıntılandırılarak yol haritasına dönüştürüldü. TİM ayrıca, 500 milyar dolarlık hedefin üzerinde 45 dolar daha ekledi ve 545 milyar dolara çıkardı.

Peki belirlenen bu hedef ne ölçüde gerçekçi?

Ne ölçüde tutar ve ne ölçüde iddialı?..

Bu soruya doğru bir yanıt verebilmek için 2001 krizi sonrasında dış ticarette yaşanan tabloya kısaca göz atmak yetiyor. Kriz koşullarının etkisinin bulunduğu 2001 ile 2009-2010 yılları hariç tutulduğunda, görece istikrarlı ve olağan yıllar olan 2003-2008 arası dönem karşılaştırma ve baz veri oluşturma açısından uygun bir periyot niteliği taşıyor. İşte bu çerçevede ithalat fiyatları, petrol ve doğalgazdaki artıştan dolayı bir miktar daha yüksek kalsa da TÜİK’in dış ticaret endeksleri, 2003-2008 arası beş yıllık dönemde hem miktar hem de fiyat bazında yıllık ortalama yüzde 10-12 arasındaki bir artışa işaret ediyor. İhracat değer endeksi söz konusu dönemde yıllık ortalama yüzde 10.9 oranında, ihracat miktar endeksi ise 11 oranında arttı. İthalatta ise söz konusu dönemde miktar endeksi yüzde 11, fiyat endeksi de yüzde 12 artış gösterdi.

Değer artışı senaryosu ile

2008 yılında 167.5 puana yükselen TÜİK’in 2003 bazlı ihracat değer endeksinin beş yıllık dönemde kaydettiği yüzde 11’lik ortalama artışın, gelecek 11 yılda da sürmesi halinde 2023 yılı ihracatı kendiliğinden 440 milyar dolara yükseliyor. Yani Türkiye, 2023 yılına kadar miktar bazında hiç bir artış olmasa bile, sadece ihracata konu mallarının fiyatlarındaki olağan artışlardan dolayı 440 milyar dolarlık ihracat rakamını teorik düzeyde zaten yakalamış oluyor. Küresel krizin etkisiyle ihracat fiyatlarında yüzde 17’lik düşüşün yaşandığı 2009 ve izleyen 2010 yılı da hesaba katıldığında, son 7 yıldaki yüzde 5.6’ya inen ortalama fiyat artışı ile ise 2023 yılında ulaşılacak minimum ihracat büyüklüğü 224 milyar doları aşıyor. 

Mevcut trend senaryosu ile

TÜİK verileri, 2001-2010 arası son 10 yıllık dönemde ihracatın yıllık ortalama yüzde 15.2 oranında artış gösterdiği ortaya koyuyor. Küresel krizin etkisiyle ihracatın yüzde 22.6 gerilediği 2009 ile kısmi toparlanma olmakla birlikte 2008 yılının altında bir ihracat rakamının gerçekleştirildiği 2010 yılı hariç tutulduğunda ise, olağan dönem itibarıyla ihracatın yüzde 22.9’luk yıllık artış ortalamasını yakaladığı görülüyor. Bu çerçevede, kriz yılları dahil olmak üzere, yüzde 15.2 olan son yılın ortalama artışının, izleyen yıllarda da devam etmesi halinde ihracat 2023 yılında 540 milyar doları aşıyor. Yüzde 22.6’lık yıllık ortalama artış ise, 2023 yılında 1 trilyon 465 milyar dolarlık ihracat büyüklüğünü ifade ediyor.

Hedef rakam senaryosu ile
 
Hükümetin 2023 yılı için belirlediği 500 milyar dolarlık ihracat büyüklüğüne ulaşmak için ise, yılda ortalama yüzde 12.1’lik artış yetiyor. İhracatın yakın dönemde yıllık ortalama değer ve miktar artışları dikkate alındığında  ve Türkiye, bugünkü mevcut ihracat trendini ek bir çaba gerektirmeden aynı şekilde sürdürmesi halinde 500 milyar dolarlık yıllık ihracat rakamını her durumda yakalayabiliyor.

Fiyat artışlarının etkisi

Önümüzdeki dönemde küresel ölçekte emtia fiyatları ile gıda fiyatlarında beklenen yüksek oranlı artışların mal ve hizmet fiyatlarına da yansıması bekleniyor. Böylesi bir tablo ise, bir yandan tarım üreticisi olan, diğer yandan otomotiv, makine ve elektronik sanayi gibi katma değeri yüksek ürünlerde ihracat potansiyeli giderek artan Türkiye’nin ihracat birim fiyatlarının, miktardan bağımsız olarak artış göstereceği anlamına geliyor.

Hangi hedef ne kadar iddialı?

Bu hesaplamalar ışığında siyasi partilerin 2023 yılı ihracat hedeflerine gelince… MHP’nin 400 milyar dolarlık ihracat hedefinin analitik bir hesaplamaya dayanmadığı, AK Parti’nin 500 milyar dolarlık hedefinin bugünden bakıldığında yüksek görünmekle birlikte olağan koşullarda ek çaba gerektirmeyen çıtası düşük bir hedef olduğu, CHP’nin açıkladığı 750 milyar dolarlık büyüklüğün ise, nispeten “iddialı” bir hedef niteliği taşıdığı görülüyor.