Mantar yetiştiriciliğinin sorunları...
Antalya’nın Korkuteli İlçesi’nde mantar yetiştiriciliğinin öncülerinden İsmail Gülel’in sahibi olduğu Mantar Evi’ndeyiz. Antalya Ticaret Borsası’nın daveti ile bir araya gelen mantar yetiştiricilerinin sorunlarını dinliyoruz. Türkiye’de yılda 55 bin ton kültür mantarı yetiştiriliyor.
Mantar yetiştiriciliğinde kullanılan kompostun yüzde 70’ini, kültür mantarının ise yaklaşık yüzde 50’sini Antalya üretiyor. İzmit, Bursa ve Yalova da diğer önemli üretici bölgeleri olarak öne çıkıyor.
Üreticilerin en büyük sorunu ise mantarın tarım ürünü olarak kabul edilmemesi. Kültür mantarı tarım ürünü mü? İsmail Gülel gibi Korkuteli’nde mantar yetiştiriciliğinin öncülerinden olan Süleyman Arsan sadece Korkuteli için mantar yetiştiriciliğinin önemini şöyle anlatıyor: “Burada kültür mantarı yetiştiriciliği 1988’de başladı. Çok küçük çaplı ve evlerin altında başlayan üretim, pastörize kompostun üretimi ile yaygınlaştı.
1993’te bölgede yaşanan kuraklığın etkisi ile üretici bir arayışa girdi ve mantar üretimi arttı. O günden bu yana çok büyük aşamalar kaydettik. Üreticiler imece usulü üretimi benimsedi. Diğer bölgelerden farklı olarak bilgilerini birbiriyle paylaştı.
Korkuteli’nde mantar üretim potansiyeli 30 bin tona kadar yükseldi. Burada yaklaşık 1000 kişi bu işte çalışıyor. Mantar yetiştiriciliği ailece yapılan bir iş. Dolaylı olarak 5 bini aşkın kişi bu üründen geçimini sağlıyor.
Meyveciliği ile tanınan Korkuteli’nde mantar yetiştiriciliği daha öne çıktı. Mantar tarım ürünü olmasına rağmen Çiftçi Kayıt Sistemi’nin dışında bırakıldı. Bu nedenle mantar yetiştiriciliği yapanlar hiçbir destekten yararlanamıyor. Devletin verdiği düşük faizli kredilerden yararlanamıyor.
Bu hatanın mutlaka düzeltilmesi gerekir.” Toplantıda söz alan her üretici aynı sorunu dile getirdi. “Devlet bizi üretici olarak kabul etmiyor. Bu nedenle tarım desteği alamıyoruz.” Mantar yetiştiriciliğinin bir numaralı girdisi mazot. Girdi maliyetinin yüzde 50’sini oluşturuyor. Ancak tarım ürünü kabul edilmediği için üretici mazot desteği alamıyor. Diğer girdiler arasında kompost ve işçilik ilk sıralarda yer alıyor.
Devlet mantar üretimini tarım ürünü kabul etmiyor. Ancak kullanılan tarım ilaçlarını denetleyip ceza kesebiliyor. Süleyman Arsan ile birlikte mantar yetiştiriciliğinin öncülüğünü yapan ve üretimden tüketime her aşamasında yatırım yapan İsmail Gülel büyük umutlarla kurduğu salamura tesisinin atıl kalmasından yakınıyor.
Mantar yetiştiriciliğinin günübirlik yapıldığını, gelecekte nasıl yol izleneceğinin bilinmediğini anlatan İsmail Gülel’in anlattıkları ise özetle şöyle: “Korkuteli mantar yetiştiriciliğinde en ideal yer. Mantar yetiştiriciliğinde geçen 27 yıllık süreçte bir çok adımlar attık. Bu işin sanayisini kurduk. Üretimin tavan yaptığı dönemler oldu. Ama gelinen noktada mantar yetiştiricisi günlük yaşıyor. Yarın ne olacağını hiç kimse bilmiyor. Bir planlama yok. Yetiştiricilik dikine büyüyor. Üretici firma sayısı azalıyor.
Üreticileri birlik çatısı altında örgütleyelim dedik. Ama işin içine siyaset sokuldu ve üretici birliği sakat doğdu. İşlevsiz kaldı. Korkuteli’nde 40 yıl önce bağcılık vardı bugün yok.
Mantar yetiştiriciliğine çok emek verdik. Ekonomik yönü olan bu ürünün sosyal yönü de çok güçlü. Evde işsiz kimse bırakmıyor. Bu nedenle mantar yetiştiriciliğinin geleceğinin iyi planlanması gerekir.” Antalya Ticaret Borsası Yönetim Kurulu başkanı Ali Çandır’ın verdiği bilgiye göre mantar yetiştiriciler ürettiğinin karşılığını aldığı için sesi çok fazla çıkmıyor.
Üretimde istikrarın sağlanması için ürünün kayıt altına alınması, üreticinin örgütlenmesi ve ülke genelinde mantarın tanıtılarak tüketiminin artırılması gerekiyor.
Özetle, Antalya’nın Korkuteli İlçesi’nde mantar yetiştiriciliği konusunda çok büyük potansiyel var. Bu potansiyelin değerlendirilerek ülke ekonomisine ve bölgeye daha fazla katma değer sağlanması için kültür mantarı yetiştiriciliğinin tarım ürünü kabul edilerek üreticilerin Çiftçi Kayıt Sistemi kapsamına alınarak desteklerden yararlandırılmaları sağlanmalı.
Kompostta yüzde 18 olan Katma Değer Vergisi, diğer üretici ülkeler seviyesine düşürülmeli. Dünyanın en önemli üreticilerinden İngiltere ve İrlanda’da KDV alınmıyor. Almanya’da yüzde 7, Hollanda’da yüzde 6. Mantar yetiştiriciliğinde daha bir çok sorun var. Ama öncelikle tarım ürünü kapsamına alınması gerekiyor.