Osmanlı’dan günümüze suyun ve arınma kültürünün hikâyesi: Hamam

Zühre KURT

Osmanlı mimarisinin en zarif yapılarından biri olan Hürrem Sul­tan Hamamı, tarihi boyunca yalnızca bir temizlik ve arın­ma mekânı olmanın ötesin­de, Osmanlı’nın sosyal yaşa­mında önemli bir rol üstlen­miş.

Osmanlı ve İslam sanatı alanında uzmanlaşmış Türk sanat tarihçisi, akademis­yen ve yazar Prof. Dr. Nurhan Atasoy’un 7 yıllık titiz araş­tırmaları sonucunda ortaya çıkan “Ayasofya Haseki Hür­rem Sultan Hamamı: Türk Hamam Kültürü ve Avrupa’ya Yayılışı” adlı eser, bu kültürel mirası kapsamlı bir şekilde ele alarak okurlarla buluştu­ruyor.

Prof. Dr. Nurhan Atasoy, ço­cukluk yıllarından itibaren Hürrem Sultan Hamamı’na duyduğu derin ilgi ve hayran­lığın, onu bu kitabı yazmaya yönlendirdiğini belirtiyor. Sanat tarihine olan ilgisinin temellerinin de bu dönemde atıldığını ifade eden Atasoy, kitabın ortaya çıkış sürecini şu sözlerle anlatıyor: “Çocuk­luk yıllarım Sultanahmet’te geçti.

Okula giderken her gün Ayasofya Hamamı’nın önün­den geçerdim. Mimar Si­nan’ın bu şaheserine duydu­ğum hayranlık içimde hiç ek­silmedi. Pandemi sürecinde yaşanan zorluklar kitabın ta­mamlanmasını geciktirse de, asistanlarım Kaan Doğan ve A. Çağrı Başkurt’un arşiv ta­ramaları ve Gülayşe Karslıoğlu’nun yabancı gez­ginlerin ha­mam notları­nı derlemesiyle araştırma süre­ci ilerledi.

Osman­lı tarihinde önemli bir yere sahip Haseki Hür­rem Sultan ve onun yap­tırdığı vakıf eserlerinden bi­ri olan Haseki Hürrem Sultan Hamamı, detaylı bir inceleme ile ele alındı. Yerli ve yaban­cı kaynaklardan görseller ve anlatılar derlenerek Türk ha­mam kültürü hakkında geniş kapsamlı bir kaynak oluştu­ruldu.”

Hürrem Sultan Hamamı kitabın merkezinde yer alıyor

Hem Türkçe hem de İngi­lizce olarak hazırlanan kitap, Osmanlı hamam kültürünün kökenlerini, toplumsal yaşam üzerindeki etkilerini ve Avru­pa’daki yansımalarını detaylı bir şekilde ele alıyor.

Osman­lı tarihinin en güçlü kadın figürlerinden biri olan Hürrem Sultan’ın ha­yatı, hamam kül­türüne verdiği önem ve Mi­mar Sinan’ın onun için in­şa ettiği Hürrem Sultan Hamamı bu çalışmanın merkezinde yer alıyor. Aynı zamanda Evliya Çelebi’nin anlatımları, Av­rupalı seyyahların gözlemle­ri ve sanatçıların hamamlara dair tasvirleriyle desteklenen eser, Osmanlı’da su ve temiz­lik anlayışının nasıl bir ge­lenek haline geldiğini gözler önüne seriyor.

Masa Yayın­ları tarafından yayımlanmış olan eser ile ilgili Hürrem Sul­tan Hamamı Yönetim Kuru­lu Başkanı Mehmet Katipza­deler: “Kitap, yalnızca tarihi ve kültürel bir araştırma de­ğil, aynı zamanda hamam mi­marisi ve estetiği açısından da önemli bir kaynak niteliğin­de. Mimar Sinan’ın özgün mi­mari yaklaşımını, 16. yüzyıl­da inşa edilen Hürrem Sultan Hamamı’nda uyguladığı ta­sarım ilkelerini ve bu yapının günümüze kadar nasıl ulaştı­ğını kapsamlı bir şekilde ince­liyor. Arşiv belgeleri, Osmanlı dönemine ait illüstrasyonlar, müzelerden temin edilen özel fotoğraflar ve hamam kültü­rüne dair geniş bir literatür ta­ramasıyla desteklenen eser, okuyuculara benzersiz bir ta­rih yolculuğu sunuyor” dedi.