Nobel, acının ve cesaretin yazarına

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, 2015 Nobel Edebiyat Ödülü'nü, özellikle “Çernobil” kitabıyla tanınan çok yönlü yazar Svetlana Aleksiyeviç’e verdi. Ödül, Belaruslu yazara “Çağımızın acıları ve cesaretini anıtlaştıran çok sesli eserleri” dolayısıyla verildi. Yaklaşık 3 milyon lira tutarındaki para ödülünün de sahibi olan Aleksiyeviç, ödülü aldığını öğrenmesinin ardından “İsveç Akademisi beni Nobel 2015 Edebiyat Ödülü'yle onurlandırdı. Şimdi İsveç'ten telefon aldım. Mutluyum, çok mutluyum. Teşekkürler” diye tweet attı. 

67 yaşındaki yazar ve araştırmacı gazeteci Svetlana Aleksiyeviç, bugüne kadar pek çok önemli ödüle lâyık görülmüş bir edebiyatçı. 31 Mayıs 1948’de Belarus’ta, Ukraynalı bir anne ve Belarus bir babanın çocuğu olarak doğan yazar; bizzat tanık olduğu ya da tanık olanları tanıdığı II. Dünya Savaşı, Sovyet-Afgan Savaşı, Çernobil faciası, SSCB’nin dağılması gibi tarihsel dönüm noktalarını yazınında yaşatmış bir kalem. Gazetecilik okuyan Aleksiyeviç, yaşamları bu acılarla içiçe geçen insanlarla röportajlar yaptı ve dinlediklerini kitaplarında ölümsüzleştirdi. Yazar, hakkında 2000 yılında açılan yasal kovuşturma nedeniyle ülkesini terk etmek zorunda kaldı ve ancak 2011 yılında geri dönebildi. 

Svetlana Aleksiyeviç’in SSCB’de yaşamış insanların portreleri niteliğindeki eserleri, bir dönem Türkçe’ye de çevrildi. Yazarın en önemli eserleri Çernobil kazasını incelediği “Bir Nükleer Felaketin Sözlü Tarihi - Çernobil’den Sesler”, Sovyet- Afgan savaşına dair tanıklıklarını içeren “Çinko Çocukları” ve 1985’te kaleme aldığı; çok kısa bir sürede 2 milyon satış rakamına ulaşan “Nazi İşgalinde Sovyet Kadınları- Savaşın Kadınca Olmayan Yüzü.” Aleksiyeviç bu kitabını 4 yıl boyunca yüzden fazla şehir, kasaba ve köyde veri toplayarak oluşturdu; 200’den fazla kadının, gençkızlık düşlerinden savaş cehennemine düşüşlerini ve verdikleri mücadeleleri belgesel bir ağızla kaleme aldı. Svetlana Aleksiyeviç, kitaplarının yanı sıra belgesel metinleri ve tiyatro oyunları da yazıyor. “Çernobil’den Sesler”, gelecek yıl belgesel olacak.

'Beni ilgilendiren insan neler olduğu...'
Halen aşk öykülerinden oluşan “The Wonderful Deer of the Eternal Hunt”a çalışan Aleksiyeviç, eserlerini şöyle anlatıyor: “Gözlemler, nüanslar, ayrıntılar için insan yaşamını araştırıyorum. İlgi alanım ne hayatın kendisi, ne savaş, ne Çernobil ne de intihar. Beni asıl ilgilendiren insanoğluna neler olduğu, çağımızda bize neler olduğu. İnsan nasıl eyleyip nasıl tepki veriyor? Özünde insanın ne kadarı biyolojik özelliklerden, ne kadarı çağın getirdiklerinden, ne kadarı kendisinden oluşuyor? Yıllarca gerçek yaşama olası en yakın yolu bulmak için yazma biçimlerini araştırdım. Tıpkı bir mıknatıs gibi beni kendine çeken gerçeklik, bana işkence ediyor, uyuşturuyor. Gerçekliği yakalayıp kağıda dökmek istiyorum."

Tiyatro boyalıkuş, çernobil'i sahneye uyarlamıştı
Şu an kitapçı raflarında Türkçe eserlerinin mevcudu bulunmayan Svetlana Aleksiyeviç'in başyapıtı kabul edilen “Çernobil'den Sesler”, 2006'da Aytaşı Yayınları'ndan, “Nazi İşgalinde Sovyet Kadınları” ise 2003'te Evrensel Basım Yayın tarafından okurlara sunulmuştu. Bugün ancak sahafl arda bulunabilen bu kitaplardan “Çernobil'den Sesler”, 2007 yılında ülkemizde sahneye de taşındı. Çernobil Nükleer Santrali'nde, 26 Nisan 1986’da gerçekleşen patlamayı ve sonrasında yaşananları öyküleyen kitabı, Tiyatro Boyalıkuş'un kurucusu Jale Karabekir sahneye uyarlamıştı.

Kazanan 14. kadın yazar
Nobel Edebiyat, bugüne kadar sadece 14 kadın yazara verildi. Madalyaya değer bulunan isimler şöyle sıralanıyor:

► Selma Lagerlöf (1909) 
► Grazia Deledda (1926) 
► Sigrid Undset (1928) 
► Pearl S. Buck (1938) 
► Gabriela Mistral (1945) 
► Nelly Sachs (1966) 
► Nadine Gordimer (1991) 
► Toni Morrison (1993) 
► Wislawa Szymborska (1996) 
► Elfriede Jelinek (2004) 
► Doris Lessing (2007) 
► Herta Müller (2009) 
► Alice Munro (2013) 
► Svetlana Aleksiyeviç (2015)