Zengin eğitimi önemsiyor, eğitim de zenginlik getiriyor...
Bu durum, hali vakti yerinde olanlar için olumlu bir döngü kuşkusuz. Zengin olanlar aile fertlerinin, çocuklarının eğitimine çok para ayırabiliyor, bu şekilde iyi eğitim alanlar zengin olabiliyor, onlar da aynı şekilde sonraki kuşaklar için iyi eğitim olanakları sağlıyor. Ve bu durum yıllardır sürüp gidiyor.
Elbette kimseye "Çocuklarınıza niye iyi eğitim aldırıyorsunuz" şeklinde saçma bir eleştiri getirilmesi söz konusu olamaz. Açıktır ki vurgulamak istediğimiz zenginlikle eğitime daha çok para ayırmanın paralel gittiği.
Bunu biz söylemiyoruz zaten, Türkiye İstatistik Kurumu söylüyor. TÜİK tarafından dün yapılan 2015 yılına ilişkin hanehalkı tüketim harcamaları anketinin sonuçları, eğitim harcamalarından en zengin yüzde 20'lik grubun çok büyük pay aldığını ve bu payın giderek arttığını gösteriyor.
TÜİK'in hanehalkı tüketim harcamaları anketi 2002-2015 dönemini kapsıyor, yani 14 yıllık verilere sahibiz. Bu 14 yılda Türk halkı harcamalarının yaklaşık üçte ikisini üç grup için yaptı; gıda, konut ve ulaştırma. Eğitim, zaten çok az pay ayrılan bir harcama alanı, bundan da en büyük payı en zengin yüzde 20'lik grup alıyor.
En zengin yüzde 20'nin payı yüzde 69
TÜİK verilerine göre, bu 14 yılın ortalamasında Türk halkı harcamasının yalnızca yüzde 2.1'ini eğitim hizmetlerine ayırabildi.
İşte bu yüzde 2.1'in paylaşımında da büyük bir eşitsizlik var. Yüzde 20'lik gelir gruplarına göre, en yoksul yüzde 20'nin eğitime yapabildiği harcama yalnızca yüzde 2.5 düzeyinde. Yani eğitim için toplam 100 liralık harcama gerçekleştirildiğini düşünürsek, bunun ancak 2.5 lirasını en yoksul yüzde 20'lik kesim yapabiliyor.
Gelir düzeyine göre ikinci yüzde 20'lik grup eğitim harcamalarından yüzde 5.7, üçüncü yüzde 20'lik grup yüzde 10.8, dördüncü yüzde 20'lik grup yüzde 19, beşinci yüzde 20'lik grup ise tam yüzde 62 pay alıyor.
Bu oranlar, 14 yılın ortalaması. 2015 yılında ise tablo en zengin yüzde 20'lik grup lehine, diğer yüzde 80'lik grup aleyhine olmak üzere daha da ayrıştı.
2015 yılındaki eğitim harcamalarından yüzde 20'lik gelire göre birinci grup yüzde 1.6, ikinci grup yüzde 4.3, üçüncü grup yüzde 8.6, dördüncü grup yüzde 16.6, beşinci grup ise tam yüzde 68.9 oranında pay aldı.
Gıda, konut ve ulaştırma
TÜİK'in hanehalkı tüketim harcamaları anketi, harcama grupları itibariyle yıldan yıla öyle önemli bir hareket yaşanmadığını gösteriyor.
2002'den 2015'e kadar olan daha geniş zaman diliminde ise iki grupta belirgin bir hareket var. Gıdaya ayrılan pay düşüyor, buna karşılık ulaştırma harcamalarının payı artış gösteriyor.
Gıda ve alkolsüz içeceklere ayrılan pay 2002 yılında yüzde 26.7 düzeyindeydi. Söz konusu pay 2014 yılında yüzde 19.7'ye kadar geriledi, geçen yıl ise yüzde 20.2 oldu.
Harcamadaki payı en hızlı artan grup ise ulaştırma. 2002 yılında haneler harcamalarının ortalama olarak yüzde 8.7'sini ulaştırmaya ayırırken, 2015'e gelindiğinde ulaştırmanın payı yüzde 17'ye tırmandı. Söz konusu pay 2014 yılında yüzde 17.8'i bile gördü.
Ulaştırma harcamaları içinde otomobil alımı, yedek parça temini ve onarım hizmetleri ile her türlü taşımacılık hizmetinin bulunduğunu belirtelim. Otomobil sayısındaki hızlı artış ve her geçen yıl daha kaliteli ve dolayısıyla daha pahalı otomobillerin piyasaya sürülmesi ulaştırma giderlerinin payını yukarı iten bir etken. Ayrıca, son yıllarda giderek artan havayolu taşımacılığının ulaştırma harcamalarının payındaki artışta önemli bir etkisi olduğunu da kabul etmek gerekiyor.
