Zararına tasarruf!
TÜİK, başlıca finansal yatırım araçlarının ÜFE ve TÜFE’den arındırılmış reel getiri oranlarını her ay aylık, üç aylık, altı aylık ve yıllık olarak açıklıyor. Son olarak dün de ağustos ayı itibariyle oluşan oranlar açıklandı. Nominal artışların TÜFE’den arındırılmış halini kullanmayı tercih ettiğimizi
belirtelim.
Reel getiri hesaplamasında elde edilen sonuçları değerlendirirken, kazandıran tasarruf araçlarını mı ön plana çıkarmalı, yoksa kaybettiren ya da az kazandıranları mı?
Yani vurgu, hangisinde olmalı; kazandıranda mı, kaybettirende mi? İlk bakışta şu söylenebilir; bu bir getiri hesaplaması olduğuna daha çok kazandıranın ön plana getirilmesi daha doğrudur.
Karşı görüş olarak şu da dile getirilebilir değil mi; ya tasarruflar ağırlıklı olarak kazandıran yatırım aracında değil de, kaybettirenlerde tutuluyorsa.
Şu durumda neyi ön plana getirmek ve üstünde durmak gerektiği tartışılır, değil mi...
Borsa kazandırdı, ama...
Önce oranları aktaralım. TÜİK’in hesaplaması mevduat, İMKB, dolar, euro ve altını kapsıyor. Bu yatırım araçları içinde hisse senetlerinin eline su dökebilen yok. Borsa, ağustosta yüzde 3.62, son üç ayda yüzde 14.69, son altı ayda yüzde 7.21, son bir yılda ise yüzde 9.80 kazandırmış. Mevduat, dolar ve altın bazı dönemlerde reel kazanç sağlayabilmiş, euroda ise hiçbir dönem reel getiri oluşmamış.
Son bir yıldaki kayıplar euroda yüzde 18.78’i, altında yüzde 12.71’i bulmuş. Bu dönemde dolar yüzde 6.09, mevduat yüzde 1.56 kayba yol açmış.
Tasarrufların üçte ikisi TL mevduat
Dedik ya, Borsa getiride açık ara önde; ama, Türk halkının toplam tasarrufunda durum hiç de öyle değil.
Hemen hemen tümü Türk vatandaşlarından oluşan yurtiçinde yerleşiklerin 24 Ağustos itibariyle 435 milyar lira TL mevduatı var. 109 milyar dolar tutarındaki döviz hesabının TL karşılığı da yaklaşık 196 milyar lira. Yerleşiklerin devlet iç borçlanma senedindeki birikimleri 71 milyar, Borsa’daki tasarrufları 65 milyar, yatırım fonundaki birikimleri 29 milyar, diğer tasarruf araçlarında tuttukları birikimin toplamı ise yaklaşık 8 milyar lira.
Yani Türk vatandaşlarının toplam finansal varlığı, 24 Ağustos itibariyle 804 milyar lira. TÜİK, bu varlıkların dört kalemi için; mevduat, hisse senedi, dolar ve euro için getiri hesaplıyor. Getiri hesaplanan varlıkların toplamı, 435 milyarı mevduat, 196 milyarı döviz hesabı ve 65 milyarı
hisse senedi olmak üzere 696 milyar lira.
Ortalama zarar yüzde 3.2
Toplamda 696 milyar lira olan tasarrufların neredeyse üçte ikisini oluşturan 435 milyar lira büyüklüğe sahip mevduat son bir yılda yüzde 1.56 zarar ettirmiş. Üstelik mevduatla ilgili getiri hesabının brüt faiz üzerinden yapıldığını, stopajın düşülmesi halinde net getiririnin azalacağını, yani mevcut durumda zararın daha da büyüyeceğini dikkate almak gerekiyor.
Toplamdaki payı yüzde 28 olan döviz hesaplarındaki zararı hesaplayabilmek için, bu hesapların döviz yapısına göre ağırlıklandırılması gerekiyor. Döviz tevdiat hesaplarının yaklaşık yüzde 60’ı dolar, yüzde 40’ı euro cinsinden. Diğer dövizler önemsenmeyecek düzeyde. Buna göre, dolardaki yüzde 6.09 ve eurodaki yüzde 18.78’lik kaybın ağırlıklı ortalaması yüzde 11’e denk geliyor.
Toplam tasarruflar içinde yüzde 9 pay alan Borsa’da ise yüzde 9.80 oranında kazanç oluştuğunu belirttik.
Bu üç tasarruf aracı; yani mevduat, hisse senedi ve döviz hesabının toplam tutardaki paylarına göre ağırlıklandırılmış getiri ve zararı dikkate alındığında 696 milyar liralık toplam tasarruf açısından son bir yılda yüzde 3.2’lik reel zarar ortaya çıktığı hesaplanıyor.
* * *
Türk halkı zararına tasarruf etme noktasında. Reel getiri yok, ama yine de iyi kötü tasarruf ediliyor ve eldeki avuçtaki para fazla harcanmıyor, kötü günler için tutulmaya devam ediliyor. Milli gelirdeki hanehalkı harcamalarına baksanıza, yaprak kımıldamıyor; harcamaların reel olarak artmadığı gerçeği resmi rakamlara da yansıyor.
