Yüzde 7 küçülmeye sevinmek
GSYH, yılın ikinci çeyreğinde tahminlerden daha düşük bir daralma gösterdi. Biz yüzde 9-10 düzeyinde bir gerçekleşme bekliyorduk, tahminler de yüzde 8 dolayında oluşuyordu. TÜİK ikinci çeyrekteki daralmayı yüzde 7 olarak açıkladı. Şimdi, tahminlerin altında kalındı, diye bu orana sevinmek mi gerekiyor?
TÜİK, ikinci çeyrek oranını açıklarken, geçen yılın tüm dönemlerini ve dolayısıyla yıllık gerçekleşmesini ve bu yılın ilk çeyrek oranını da revize etti. Geçen yılın tümünde yüzde 1.1 olan büyüme, yüzde 0.9'a indi. En belirgin değişiklik, bu yılın ilk çeyreğinde oldu. Daha önce yüzde 13.8 daralma olarak açıklanan ilk çeyreğin oranı, yüzde 14.3'e revize edildi. İlk çeyrek oranındaki bu değişiklikte bu dönemdeki GSYH büyüklüğünün, aşağı çekilmesi etkili oldu.
İlk çeyrekteki yüzde 14.3 ve ikinci çeyrekteki yüzde 7'lik oranlar, Türkiye ekonomisinin yılın ilk yarısında yüzde 10.6 daraldığını ortaya koydu. İlk yarı geride kaldı ve yılın tümüne ilişkin tahmin yapmak daha da kolaylaştı.
Türkiye ekonomisi, yılın ikinci yarısında geçen yılki düzeyde üretim yapar; yani ne artış, ne düşüş yaşanırsa, 2009 yılındaki daralma yüzde 5.2 olacak.
Üçüncü çeyrekte, ikinci çeyrektekinin yarısı kadar, yani yüzde 3.5 daralma yaşanır, son çeyrek geçen yıla göre değişmezse yıllık daralma yüzde 6.1'e çıkacak.
Üçüncü çeyrekle birlikte son çeyrekte de yüzde 3.5 daralma olur, yani yılın ikinci yarısındaki daralma yüzde 3.5 düzeyinde gerçekleşirse, 2009 yılının tümünde Türkiye ekonomisi yüzde 6.9 küçülecek.
Öyle görünüyor ki tablo oldukça berraklaştı. Türkiye ekonomisi 2009 yılında, en geniş aralıkla söylersek yüzde 5.2-7.0 arasında küçülecek. Aralığı biraz daraltarak söylersek küçülme yüzde 6-7 arasında olacak. Şimdilik yıllık bazda yüzde 7 daralmayı üst sınır gibi görmek, ama gelişebilecek olumsuzlukları da gözden uzak tutmamak gerekiyor. Örneğin İstanbul'da yaşanan sel felaketinin ekonomik büyümeyi daha da aşağı çekebilecek etkileri olacak mı, şimdilik bilinmiyor.
Cari olarak da küçülüyoruz
Türkiye ekonomisi, reel olarak küçülüyor, ne yazık ki bu durumu kanıksadık, hatta yüzde 7'lik orana tahminlerin altında, diye sevinecek duruma geldik. Ama ekonomi cari olarak da küçülme eğiliminde. Bu pek rastlanan bir durum değil. GSYH, yılın ilk yarısında geçen yıla göre cari olarak yüzde 3.7 daraldı. Geçen yılın ilk yarısında 455 milyar lira olan GSYH, bu yıl 438 milyarda kaldı. Türk parasının değer kaybı, dolar olarak ifade edilen GSYH'deki düşüşün çok daha belirginleşmesine yol açtı. Geçen yılın ilk yarısında 368.9 milyar dolar olan GSYH, yüzde 26 azalarak bu yıl 272.5 milyar dolara indi. Bu tablo, bir süre önce 10 bin doların üstüne çıkarmakla övündüğümüz kişi başına geliri de bir anda 7 bin 700 dolar civarına indirdi. Oysa geçen yılki kişi başına gelir 10 bin 436 dolardı.
Kapasite hızlı düştü
TÜİK tarafından dün açıklanan ve GSYH'nin gelecekte nasıl bir yön çizeceğine ilişkin öncü göstergelerden olan kapasite kullanım oranında tahminlerden daha yüksek bir düşüş olduğu görülüyor. Ağustos ayı kapasite kullanımının, dönemsel olarak temmuzun altında kalması bekleniyordu beklenmesine ama, düşüşün 2.6 puana ulaşacağı sanılmıyordu. Temmuz ayında yüzde 72.3 olan kapasite kullanımı, ağustosta yüzde 69.7'ye indi.
Kapasite kullanımı, geçen yıl da benzer bir eğri çizmiş; ağustos ayındaki yüzde 76.2, temmuzdaki yüzde 80'e göre 3.8 puan düşmüştü. Dolayısıyla eğilimlerde bir değişiklik yok. Ancak, kapasite kullanımı geçen yıl eylülde yönünü yeniden yukarı çevirmiş ve ağustosa göre 3.6 puanlık artış yaşanmıştı. Bu yıl aynı artışı görebilecek miyiz, önemli olan o. Bu yıl eylülde ağustosa göre artış gerçekleşmez ise ve geçen yılla olan makas daha da açılırsa, ekonomik gidişata ilişkin kaygılar biraz daha artacak ve GSYH için yapılan tahminleri bir kez daha gözden geçirmek gerekecek.