Yüzde 21.61 kağıt üstünde durduğu gibi durmadı, yüzde 24.30 hiç durmayacak

Tam iki ay önceydi... Bu köşede 7 Eylül'de ağustos sonu itibariyle yurtiçi üretici fiyatları endeksi (Yİ-ÜFE) kapsamındaki ara mallar grubunda oluşan yüzde 21.61'lik yıllık fiyat artışına dikkat çekmiş ve "Yüzde 21.61 kağıt üstünde durduğu gibi durmayacak" başlıklı bir yazı kaleme almıştık. Yazımızda bu yüksek artışın, tüketici fiyatlarını bir şekilde yukarı iteceğine vurgu yapmıştık.

İşte geldiğimiz durum ortada... Tüketici fiyatları ağustostan sonraki iki ayda eylülde yüzde 0.65, ekimde yüzde 2.08 daha arttı ve ekim sonu itibariyle yüzde 11.90 düzeyine yükseldi. Neredeyse yüzde 12 sınırındayız. Bu sınırı aşmaya da bir şey kalmadı, kasım sonunda çok büyük olasılıkla yüzde 12'yi de geride bırakacağız.

Bırakacağız; çünkü hem tüketici fiyatlarda bu yıla baz oluşturacak geçen yılki oran bunu zorluyor, hem de üretici fiyatları kapsamındaki ara mal fiyatlarında yaşanan artış giderek ivme kazanarak tırmanış gösteriyor.

Ara mal fiyatlarındaki artışın hemen aynı ay tüketici fiyatlarına yansıması pek beklenemez. Yansımanın ilgili ayda mı, yoksa bir süre gecikmeyle sonraki aylarda mı olduğunu kesin olarak belirleme şansımız da tabii ki yok ama bu etkileşimin ara malın özelliğine göre hem ilgili ayda, hem sonrasında olduğunu söyleyebiliriz.

Yansımanın aynı ay içinde gerçekleştiğinin güçlü emareleri de yok değil. Zaten bu paralelliği grafikte daha kolay izleme olanağına sahibiz.

Bazı aylarda, örneğin ocakta ve ekimde her iki endekste de çok yüksek artışlar kaydedildiğini, bazı aylarda ise, örneğin mayısta artışların düşük kaldığını, haziranda ise gerilediğini gözlemekteyiz.

Yani üretici fiyatları endeksi kapsamındaki ara mallarda kaydedilen artış (ya da düşüş) çok belirgin bir şekilde ve ağırlıkla aynı ay içinde olmak üzere tüketici fiyatlarına yansıyor.

Yüzde 24.30'dan endişe etmeliyiz

Yİ-ÜFE kapsamındaki ara mal fiyatları ekim ayı itibariyle son bir yılda tam yüzde 24.30 oranında arttı. Neredeyse yüzde 25'lik bir artıştan söz ediyoruz.

Aydan aya olan artışın bir aydaki hızlı fiyat dalgalanmasına duyarlı olduğu görüşünden hareketle yıllık ortalama baksak, bu seferde yüzde 19.5'lik bir oran görüyoruz. Yani o da çok yüksek.

Neresinden bakarsak bakalım ara mal fiyatlarında çok hızlı bir artış söz konusu ve bu artış gecikmeli de tüketici fiyatlarını daha da yukarı itecek.

Ara mal fiyatlarında ekim ayı itibariyle oluşan yüzde 24.30'luk yıllık artışın bugüne kadarki en yüksek artış olduğunu da belirtelim.

TÜİK, Yİ-ÜFE'yi de TÜFE'de olduğu gibi 2003 yılını baz almak suretiyle hesaplıyor. Ve şimdiye kadar bu yılın ekim ayındaki yüzde 24.30'luk bir yıllık oran hiç görülmemiş. Ekimden önceki en yüksek oran yüzde 22.96 ile yine bu yıl eylülde gerçekleşmiş, üçüncü en yüksek oran ise yüzde 21.97 ile 2004'ün ekiminde oluşmuş.

2018'i revize etmek şimdiden gerekebilir

2018 yılı için orta vadeli programda yüzde 7'lik bir TÜFE artışı öngörülüyor. Merkez Bankası da tahminini bu düzeyde açıkladı. Zaten bu oran hükümet ve Merkez Bankası'nca ortaklaşa belirleniyor da denilebilir.

Yüzde 7 iyimser bir oran olarak görülmekteydi ve gerçekleşmenin yüzde 8.5-9.0 arasında olması daha ağır basan bir görüş olarak dile getiriliyordu. Bizim tahminimiz de bu yöndeydi.

2018'deki TÜFE artışının yüzde 7 olan resmi hedefi zaten aşması bekleniyordu da, son gelişmeler piyasalardaki tahmin olan yüzde 8.5- 9.0 aralığındaki gerçekleşmeyi de zora sokmuşa benziyor.

Bu gelişmelerin başında kurdaki hızlanma geliyor. Her ne kadar Merkez Bankası önceki gün önlem almış ve kurun daha da hızlanmasına seyirci kalmayacağının işaretini vermişse de, bu önlemin çok belirgin bir etki doğuracağı pek beklenmiyor. Ekim ayı ortalaması 3.66 olan doların kasım ayının daha bir haftası dolmuşken 3.80'lerin çok üstüne çıktığını göz önünde bulundurmakta yarar var. Kuşkusuz 3.80'in çok üstüne çıkılması hep orada kalınacağı ve geri dönüş olmayacağı anlamına gelmiyor ancak şimdilik bu yönde belirgin bir işaret görülmüyor.

2018 için TÜFE'yi tahminlerin ötesine itmesi muhtemel diğer etken ise kuşkusuz ara mal fiyatlarında yüzde 25'e yaklaşan artış. Ara mal fiyatlarındaki yüzde 25'i bulan artış tüketici fiyatlarını belli ölçüde de olsa etkileyecek. "Belli ölçüde" diyoruz, çünkü TÜFE kapsamında başta hizmetler olmak üzere ara mal fiyatlarından etkilenmeyecek bir dizi mal ve hizmet bulunduğu için bu yansıma tabii ki bire bir olmayacak.