Yurtdışındaki satıcıya sağlanan mal ve hizmetler vergiye tabi mi?

Şuheda Barlas   [email protected]

Ticaretin gereği olarak zaman zaman ithalatçı ithal edeceği eşyanın kendi istek veya standartlarına uyması için birtakım mal veya hizmeti kendisi temin ederek ithal eşyasının imalinde veya bünyesinde kullanılmak üzere imalatçıya verebilir. Mesela, biblo üretmek için kalıp, kıyafet imalinde kıyafete takmak üzere bir aksesuar veya bir bardak dizayn çalışması gibi. 

Gümrük mevzuatına göre, ithal eşyasının gümrük vergisine esas olan kıymeti belirlenirken, satış bedeli dışında ilave edilecek unsurların içinde ithal eşyasının üretiminde ve ihraç amacıyla satışında kullanılmak üzere, alıcı tarafından doğrudan veya dolaylı olarak, bedelsiz veya düşük bedelle sağlanan, fiilen ödenen veya ödenecek fiyata dahil edilmemiş olan ve aşağıda maddeler halinde sayılan mal ve hizmetlerin (Alıcı tarafından bedelsiz ya da düşük bedelle sağlanan bu mal veya hizmetler “yardım” adı altında adlandırılırlar) kıymetinden verilecek uygun miktardaki paylar da yer almalıdır: 
1) İthal eşyasına katılan malzeme, aksam, parça ve benzerleri, 
2) İthal eşyasının üretimi sırasında kullanılan araç, gereç, kalıp ve benzeri aletler; 
3) İthal eşyasının üretimi sırasında tüketilen maddeler, 
4) İthal eşyasının üretimi için gereken Türkiye dışında gerçekleştirilen mühendislik, geliştirme, sanat ve çizim çalışmaları, plan ve taslak hazırlama hizmetleri; İthalatçının özel siparişine göre üretilecek eşyaya ilişkin düşük bedelle ya da bedelsiz sağlanan mal ya da hizmet kapsamına bazen,ithal eşyasının imalinden önce ithalatçı tarafından yapılmış olan işler de girebilir. 

Yukarıda yer alan, malzeme, aksam, parça ve benzeri ifadesinden, plastik, kumaş, düğme, kağıt, elektrik devresi, kilit, merdane vb. ara ya da bitmiş ürünler kastedilmektedir. 

Araç, gereç, kalıp ve benzeri ifadesinden ise elektrikli tornavida, press makinesi, robot gibi en basit el aletinden en komplike makineye kadar, ithal eşyasının üretim sürecinde kullanılan araç gereçler anlaşılmalıdır. Kalıp kavramı ise biblo imalatında kullanılan basit kalıplardan otomobil imalatında kullanılan kalıplara kadar, geniş bir yelpazeyi kapsamaktadır. 

İthal eşyasının üretimi sırasında tüketilen malzeme ifadesinden, boya, yakıt, yağ, silikon gibi eşya üretimde kullanılan ve üretimin sonucunda elde edilen üründen ayrılması mümkün olamayabilen mallardır. 

4. de yer alan mühendislik, geliştirme, sanat ve çizim çalışmaları, plan ve taslak hazırlama hizmetlerinin, kıymete dahil edilmesi için bu çalışmaların Türkiye dışında yapılması veya temin edilmesi ve ithal eşyasının üretimi için gerekli olması şarttır. Türkiye’de yapılan mühendislik, geliştirme ve çizim çalışmaları ithal eşyasının kıymetine dahil edilmez.

Yardım adı altında nitelenen bu hizmet veya eşya ancak aşağıdaki şartları taşımaları halinde gümrük kıymetine ilave edilir. 
• Gerçekte ödenen veya ödenecek fiyata dahil edilmemiş olmalıdır. 
• İthalatçı tarafından temin edilmiş olmalıdır. 
• Bedelsiz ya da düşük bedelle sağlanmış olmalıdır. 
• İthal eşyasının imalinde kullanılmış olmalıdır. 
• Kıymet, objektif ve ölçülebilir olmalıdır.

Gümrük kıymetine ilave edilmesi gerektiği belirtilen bu unsurlardan ithal eşyasına verilecek payın belirlenmesinde, unsurun toplam kıymeti ve bu kıymetten ithal eşyasına pay verilme yöntemi önemlidir. İthal eşyasına verilen payın, içinde bulunulan koşullara ve genel kabul görmüş muhasebe prensiplerine uygun olması gerekir. 

İthal eşyasına dağıtılacak pay açısından , çeşitli seçenekler bulunmaktadır. İthalatçı tüm kıymet üzerinden vergiyi bir defada ödemek istiyorsa, kıymeti tümüyle ilk sevkiyata ilave edebilir. İthalatçı dilerse kıymeti ilk sevkiyata kadar üretilen birim sayısına göre paylaştırabilir veya gerçekleştirilmesi kararlaştırılan toplam üretime paylaştırılmasını talep edebilir. Bu durumlarda, kullanılacak pay verme yöntemi, ithalatçının sağladığı belgelere bağlıdır. 

Yukarıdaki hususlara ilişkin olarak şöyle bir örnek verebiliriz; ithalatçı üreticiye ithal eşyasının üretiminde kullanılmak üzere bir kalıp sağlayarak, 10 bin birim ürün satın almak üzere bir sözleşme yapmıştır. 1.000 birimlik ilk eşya sevkiyatı ulaştığında üretici 4 bin birimlik üretimi tamamlamış durumdadır. Bu durumda ithalatçı, gümrük idaresinden, kalıbın kıymetinin 1.000 birim, 4 bin birim veya 10 bin birime paylaştırılmasını talep edebilir. 

Özetle ithalatçı tarafından temin edilerek, ithal edilecek eşyanın imalinde kullanılan yardımlar gümrük kıymetine eklenmeli ve bu yardımlar uygun bir şekilde ithal eşyasına paylaştırılmalıdır. 

Bu arada not olarak şunu da eklemekte fayda görüyorum. Bu yardımların KKDF karşısındaki durumu KKDF mevzuatının uygulanmasında, yeknesaklık olmaması, birbiriyle çelişik çok sayıda görüş ve idare uygulamaları olması nedeniyle herhangi bir görüş bildirilmemiştir. Bu husus başka bir yazımızda detaylıca ele alınacaktır.