Yurt dışı çıkış harcı nedir?

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından Cumhurbaşkanlığı’na sunulan vergi paketi üzerinde çalışıldığı, ka­muoyundan gelen tepkiler neticesinde birtakım eklemeler ve çıkarmalar ya­pıldığı konuşulsa da Meclise ve komis­yonlara gelmediği için vergi paketinin en son halinin ne olacağı merakla bek­leniyor.

Bu ay içinde Meclise gelerek yasalaşması beklenen vergi paketinde dikkati çeken konulardan biri de ‘Yurt dışı Çıkış Harçları’na yüksek bir artı­şın planlanması ve bunun üzerine ka­muoyundan gelen eleştirel tepkiler so­nucu Gelir İdaresi açıklaması.

Ne zaman yürürlüğe girdi?

Yurt dışı çıkış harcı, 1963 yılında yü­rürlüğe giren 196 Sayılı Kanunla “Dış Seyahat Harcamaları Vergisi Kanunu” adıyla kanunlaşmış olup, zaman zaman yürürlükten kaldırılsa da değişik ad­larla alınmaya devam etmiştir. Nisan 2007 tarihli 5597 Sayılı Kanunla Tür­kiye Cumhuriyeti pasaportu ile yurt dışına çıkış yapanlardan çıkış başına 15 YTL harç alınacağı düzenlenmiş, 17 Temmuz 2019 da bu tutar 50 TL’ye, 18 Mart 2022 tarihi itibarıyla ise bu tutar 150 TL’ye çıkarılmış ve bu tutar üze­rinden alınmaya devam etmektedir.

Yurt dışı çıkış harcı, ‘harç’ mıdır?

Anayasa’nın 73. maddesine göre; vergi, resim, harç ve benzeri mali yü­kümlülükler kanunla konulur, değiş­tirilir veya kaldırılır. Kamu hukukun­da harç, herhangi bir kamu idaresinin yaptığı hizmet karşılığında bu hizmet­ten yararlananlardan alınan paralar­dır. Harçlar da vergiler gibi zorunlu kamu gelirleri olup, harca konu kamu hizmetlerinden yararlanmak isteyen­ler ilgili harcı ödemek zorundadırlar. 492 Sayılı Harçlar Kanunu’nda 9 ay­rı başlık altında harçlar sayılmış olup, yurt dışı çıkış harcı söz konusu kanun­da sayılmamıştır. Harçlar, kamu idare­sinin yaptığı hizmet karşılığında alı­nan paralar olduğundan dolayı ‘Yurt Dışı Çıkış Harcı’ bu anlamıyla harç ni­teliği taşımamaktadır. Çünkü yurt dı­şı çıkış karşılığında bir kamu hizmeti alınmamaktadır.

Anayasa Mahkemesi kararları

Anayasa Mahkemesi, 2013/66 E. 2014/19 K. Sayılı kararında harcın ko­nulmuş olması bakımından, yurt dı­şına çıkışlarda belirtilen nitelikte bir yükümlülük getirilmesinde ve seya­hat özgürlüğünü sınırlandırması bakı­mından Anayasa’ya aykırılık bulunma­maktadır, şeklinde karar vermiş, Ana­yasa Mahkemesi’nin 2019/94 E. ve 2022/32 K sayılı kararında ise harcın yaklaşık 3.5 kat artırılmasının ölçüsüz olmadığı ve yurt dışına çıkma özgür­lüğünü önemli derecede kullanılamaz hâle getirmediği, değerlendirmesini yapmış ve Anayasa’ya aykırı olmadığı­na karar vermiştir.

Vergi adaleti bakımından değerlendirme

Yargıda ve doktrinde vergide genel­lik ve eşitlik; vergi adaleti ilkeleri ola­rak kabul edilmekte, vergide genellik ilkesi; toplumda yaşayan herkesin ma­li gücüne göre vergi ödemesi, vergide eşitlik ilkesi ise benzer durumda bu­lunanlara eşit vergileme, farklı koşul­lar altında bulunanlara ise farklı ver­gileme olarak tanımlanmaktadır. Bu açıdan ele alındığında yurt dışına çı­kan herkesten ödeme gücü ve mali gü­cü dikkate alınmadan alınan harçlar, vergide adalet ve eşitlik ilkelerini ze­deler niteliktedir.

Yurt dışına çıkan ve çok farklı gelir düzeylerine sahip olan öğrenci, memur, iş insanı gibi vatan­daşlardan aynı harcı almak, vergi ada­letini zedeler niteliktedir. Vergi pake­tinde yurt dışı çıkış harcının artırıla­cağı konuşulmakla birlikte, söz konusu ödeme vergi tekniği açısından bir harç olmayıp, aynı zamanda vergide eşitlik ve adalet ilkesini zedelediğinden dola­yı kaldırılması daha uygun olacaktır.