Yüksek büyüme yılında her 4 ilin biri ekonomik durgunluk yaşamış

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) yeni hesabına göre 2017 yılında ekonomi yüzde 7.44 gibi yüksek bir büyüme gerçekleştirdi. Bu sonuçta anayasa referandumu, cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerinin üst üste gelmesiyle iktidarın devreye soktuğu türlü çeşitli bol kepçe teşviklerin belirleyici rolü oldu.

TÜİK dün de 2017 yılına ait il bazında GSYİH verilerini açıkladı. İl bazında GSYİH verilerinin ortaya çıkardığı bir çarpıcı sonuç da ekonominin yüzde 7.44 gibi ciddi bir hızla büyüdüğü bir yılda, ekonomik olarak küçülen illerin dahi olması. Bunca kapsamlı ve yüksek boyutlu teşviğe rağmen bazı illerin ekonomisinin büyümek bir yana küçülmesi ilginç bir çelişki oluşturuyor.

TÜİK illere ait GSYİH verilerini cari değerler olarak açıklıyor. İllerin cari fiyatlarla ölçülen GSYİH miktarındaki yıllık değişimi, toplam GSYİH deflatörü ile reel büyümeye dönüştürdüğümüzde Bitlis ile Bayburt illerinin, yüksek büyüme yılında ekonomik olarak küçüldüğü ortaya çıkıyor. Çankırı ekonomisi de yüksek büyümeden hiç nasiplenememiş ve ekonomik büyüklüğü yerinde saymış.
Bitlis’te GSYİH 2016’ya göre cari fiyatlarla yüzde 10 artmış. Cari fiyatlarla olan bu artış, yüzde 10.84 olan GSYİH deflatörünün altında. Dolayısıyla Bitlis’in GSYİH miktarı reel olarak yüzde 0.76 küçülmüş. Bayburt’un GSYİH miktarı cari fiyatlarla yüzde 10.54 artarken reel olarak yüzde 0.27 küçülme yaşanmış.

Yüksek büyümeden nasiplenemeyen illerdeki nüfus artışı da dikkate alındığında manzara daha da kötüleşiyor. Kişi başına gelirin reel olarak düştüğü il sayısı daha fazla.

4 ilde kişi başına GSYİH artışı enflasyonun da gerisinde kalarak reel olarak azaldı. GSYİH toplamı reel olarak küçülen Bitlis ve Bayburt’un yanısıra Gümüşhane ile Çankırı’da da kişi başına düşen GSYİH miktarı reel olarak düştü.

Kişi başına GSYİH kaybında başı Gümüşhane çekiyor. Gümüşhane’de kişi başına GSYİH cari fiyatlarla sadece yüzde 7.24 arttı. Bu artış yüzde 11.14 olan yıllık ortalama enflasyonun çok altında kalıyor. Bu nedenle Gümüşhane’de kişi başını GSYİH, reel olarak yüzde 3.51 gibi hatırı sayılır ölçüde azalmış durumda.

Kişi başına gelirdeki reel düşüşte Gümüşhane’yi 1.65’le Çankırı, yüzde 1.63’le Bayburt ve yüzde 1.18’le Bitlis izliyor.

Veriler, yüksek büyüme hızında bile çok sayıda ilin ciddi bir ekonomik durgunluk yaşadığını gösteriyor. 81 ilin 21’inde reel ekonomik büyüme, bir ekonomik durgunluk düzeyi olan yüzde 3’ün bile altında.

Ekonominin hızla yavaşladığı 2018 ikinci yarısı ile muhtemel küçülmenin yaşanacağı 2019’da bu resim çok daha kararacaktır.