Yoksulluk arttıkça, kızların öğrenim süresi azalıyor

EKO ANALİZ / Alaattin Aktaş [email protected] Bir ara gündemin birinci sırasına oturmuştu türban konusu. Erkek ve kadınlar arasındaki eğitim eşitsizliğinin en başta gelen nedeni gibi görülüyor, gösterilmek isteniyordu bu konu. Bir süre, üniversitelerde barış ortamı bile bozuldu. Sonra başka konular gündeme geldi, siyaset iyice ısındı, ekonomik tabloda bozulmalar yaşandı ve türban geri planda kaldı. Gerçi, siyasetin ısınmasında ve AKP için kapatma davası açılmasında türban ısrarının rolü de yok değildi. Bu sayfada, 8 Şubat'ta "Kızları eve hapseden türban mı, yoksulluk mu" başlıklı yazımızda konuyu bir boyutuyla incelemiştik. Tablo çok açıktı, yoksullukla paralel olarak kızlarda okuma oranı düşüyordu. Aslında yoksulluk genel olarak oranı aşağı çekiyordu, ama kızlarda bu durum daha da belirgindi. Yoksulluk, yaş ve öğrenim süresi Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Ekber Tomul, kadın ve erkeklerdeki öğrenim süresinin hem yaş gruplarına göre, hem de bölgelere göre büyük farklılıklar gösterdiğini, bunun da bölgelerin gelir düzeylerinden kaynaklandığını ortaya koyan ilginç bir çalışmaya imza attı. Ekber Tomul, bu çalışmasını, Türkiye İstatistik Kurumu'nun Türkiye'yi biri İstanbul olmak üzere on iki bölgeye ayıran istatistiki ayrımına göre yapıyor. Çalışmada nüfus, 15 yaş, 18 yaş, 23 yaş ve 24 ve üstü yaş grubu olmak üzere dört grupta toplanıyor. 15, ilk öğretimin bittiği yaşa; 18, lise eğitiminin bittiği yaşa; 23 ise üniversite eğitiminin bittiği yaşa denk geldiği için seçilmiş durumda. 24 ve daha yukarı yaşların ise örgün eğitim sisteminden ayrılma ve sonrası yaşları temsil ettiği için seçildiği belirtiliyor. Çalışmada bütün bölgelerde ve seçilen illerde 15 yaş kadın ve erkeklerin öğrenim süreleri arasındaki farkın, daha ileriki yaşlarda oluşan farktan düşük olduğu dikkati çekiyor. Örneğin, Türkiye ortalamasında 15 yaşındakilerde kadın-erkek öğrenim süresi farkı erkekler lehine 0.3 öğrenim yılı. Bu süre, 18 yaşındakilerde 0.99 öğrenim yılına, 23 yaşındakilerde 1.26 öğrenim yılına, 24 ve daha yukarı yaştakilerde ise 2.14 öğrenim yılına çıkıyor. Tomul bu durumu, "Yaşlar ilerledikçe kadın ve erkek öğrenim süreleri arasındaki farkın da giderek artmakta olduğu görülmektedir. Bu da kadınların erkeklere göre daha erken yaşlarda örgün eğitim sisteminden ayrıldığını göstermektedir" diye yorumluyor. En büyük fark Güneydoğu Anadolu'da Türkiye'nin görece yoksul bölgelerinde eğitim süresinin genel olarak düşük olduğu bilinen bir gerçek. Buralarda, kadın ve erkeklerin öğrenim süresi arasındaki fark da daha büyük. Türkiye ortalamasında 15 yaş grubunda 0.3 öğrenim yılı olan fark, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde 0.79 öğrenim yılına, 18 yaşındakilerde ortalamada 0.99 öğrenim yılı olan fark, söz konusu bölgede 2.22 öğrenim yılına çıkıyor. Türkiye ortalaması ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde 23 yaşındakilerde oluşan fark 1.26 ve 2.89 öğrenim yılı, 24 ve üstü yaş grubundakilerde oluşan fark ise 2.14 ve 3.29 öğrenim yılı düzeyinde. Ayrıca, Türkiye ortalamasından çok daha iyi olan bölgeler var. 15 yaş grubunda Güneydoğu Anadolu, (Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Mardin, Siirt, Şanlıurfa, Batman, Şırnak ve Kilis) Ortadoğu Anadolu (Bingöl, Bitlis, Elazığ, Hakkari, Malatya, Muş, Tunceli ve Van) ve Kuzeydoğu Anadolu (Ağrı, Erzincan, Erzurum, Kars, Bayburt, Ardahan ve Iğdır) dışında kalan tüm bölgeler, Türkiye ortalamasından daha iyi durumda. Bu çalışmada, 12 yıllık zorunlu eğitimin sonuçları görülmüyor. O yüzden 15 yaş grubundakilerde ortalama öğrenim süresi önümüzdeki yıllarda hızlı bir artış gösterecek. Diğer bulgular Yrd. Doç. Dr. Ekber Tomul, çalışmasında elde ettiği diğer bulguları şöyle özetliyor: Ortalama öğrenim süreleri yüksek olan bölgelerde cinsiyetler arası öğrenim süreleri arasındaki fark daha az. Genel öğrenim süresi azaldıkça kadın ve erkek arasındaki fark artıyor. Öğrenim süresi en düşük 15, 18, 23 ve 24 üstü yaştaki kadın ve erkeklerin Güneydoğu Anadolu, Ortadoğu Anadolu ve Kuzeydoğu Anadolu'da yaşadığı görülüyor. Yine kadın ve erkeklerin öğrenim süresi arasındaki fark da en yüksek bu bölgelerde. Öğrenim süresi en yüksek kadın ve erkekler Batı Marmara, İstanbul ve Batı Anadolu bölgelerinde yaşıyor. Bu bölgelerde kadın-erkek farkı da az. Tunceli ve Elazığ, bulundukları bölgeye göre farklılık gösteriyor. Bu illerde kadın ve erkek öğrenim süreleri yüksek. Özellikle 15, 18 ve 23 yaşındaki kadın ve erkeklerin öğrenim süreleri birçok Batı ilinin ilerisinde. Tunceli'de 24 yaş üstü erkeklerin öğrenim süresi de Türkiye ortalamasının üstünde, ancak bu yaş grubundaki kadınların öğrenim süresi düşük. Bütün bölgelerde ve seçilen illerde 15 yaş grubundaki kadın ve erkeklerin öğrenim süreleri arasındaki fark, ileriki yaşlara göre düşük. 24 ve üstü yaş grubundakilerde ise fark en fazla. Yaş ilerledikçe kadın ve erkek öğrenim süreleri arasındaki fark açılıyor. Bu da kadınların erkeklere göre daha erken yaşta örgün eğitim sisteminden ayrıldığını gösteriyor. Genel olarak hem bölgelere göre, hem illere göre tüm yaş grupları için kadınların öğrenim süreleri, erkeklerin öğrenim sürelerinden daha az. Yani kadınlar aleyhine bir eşitsizlik var. Özellikle 15 ve 18 yaşlarda önemli farklılığın olması, eşitsizliğin uzun süre devam edeceğini gösteriyor. Dünya ortalamasının altındayız Bütün bölgelerde 24 yaş üstü kadın ve erkeklerin ortalama öğrenim süreleri, dünya ortalamasının altında bulunuyor. Türkiye'deki kadın ve erkeklerin bölgelere ve illere göre öğrenim süreleri, gelişmekte olan ülkelerin değerleri arasında. Güneydoğu, Ortadoğu, Kuzeydoğu ve Orta Anadolu ile Doğu ve Batı Karadeniz bölgelerindeki 24 yaş üstü kadınların ortalama öğrenim süreleri, gelişmekte olan ülkelerin ortalamalarının altında kalıyor. Güneydoğu, Ortadoğu ve Kuzeydoğu Anadolu bölgelerindeki illerin çoğunda 24 yaş üstü kadın ve erkeklerin ortalama öğrenim süreleri ise gelişmekte olan ülkelerin değerlerinden de geride bulunuyor. Bölgelere göre kadın ve erkeklerin ortalama öğrenim süreleri ve aralarındaki fark 15 yaş 18 yaş 23 yaş 24 ve üstü yaş Bölgeler K E K-E K E K-E K E K-E K E K-E Güneydoğu Anadolu 3,93 4,72 -0,79 4,49 6,71 -2,22 4,57 7,46 -2,89 2,31 5,60 -3,29 Ortadoğu Anadolu 4,15 4,92 -0,77 5,15 7,46 -2,31 5,52 8,41 -2,89 2,88 6,19 -3,31 Kuzeydoğu Anadolu 4,27 4,87 -0,60 5,62 7,74 -2,12 6,04 8,83 -2,79 3,15 6,24 -3,09 Doğu Karadeniz 5,53 5,72 -0,19 7,66 8,54 -0,88 7,38 8,73 -1,35 3,72 6,48 -2,76 Orta Anadolu 5,39 5,60 -0,21 7,31 8,30 -0,99 7,09 8,56 -1,47 3,90 6,52 -2,62 Batı Karadeniz 5,34 5,55 -0,21 7,04 8,16 -1,12 6,90 8,39 -1,49 3,74 6,02 -2,28 Akdeniz 5,29 5,49 -0,20 7,26 8,02 -0,76 7,22 8,26 -1,04 4,69 6,78 -2,09 Batı Marmara 6,24 6,51 -0,27 7,97 8,35 -0,38 7,68 8,68 -1,00 4,83 6,44 -1,61 Ege 5,42 5,61 -0,19 7,40 7,95 -0,55 7,41 8,20 -0,79 4,86 6,63 -1,77 Doğu Marmara 5,68 5,88 -0,20 7,80 8,45 -0,65 7,60 8,64 -1,04 4,87 6,89 -2,02 İstanbul 5,48 5,58 -0,10 7,78 7,96 -0,18 8,06 8,43 -0,37 5,98 7,55 -1,57 Batı Anadolu 5,41 5,46 -0,05 8,27 8,70 -0,43 8,35 9,19 -0,84 6,74 7,80 -1,06 Türkiye 5,15 5,45 -0,30 6,99 7,98 -0,99 7,17 8,43 -1,26 4,58 6,72 -2,14 Kadın ve erkeklerin ortalama öğrenim süresi arasındaki farkın en fazla olduğu iller. (Sıralama 24 ve üstü yaşa göre) 15 yaş 18 yaş 23 yaş 24 ve üstü yaş İller K E K-E K E K-E K E K-E K E K-E Hakkari 3,59 4,37 -0,78 3,63 6,72 -3,09 3,80 8,36 -4,56 1,66 5,87 -4,21 Siirt 3,16 4,19 -1,04 3,18 6,31 -3,12 3,77 8,12 -4,35 1,71 5,55 -3,84 Batman 3,75 4,70 -0,94 4,07 6,82 -2,75 4,06 7,47 -3,41 1,90 5,70 -3,79 Şırnak 2,96 4,17 -1,21 2,51 5,53 -3,02 2,92 8,02 -5,10 1,15 4,94 -3,79 Bitlis 3,44 4,47 -1,02 4,40 7,05 -2,66 4,90 8,15 -3,25 2,34 5,97 -3,64 Mardin 3,81 4,67 -0,86 4,23 6,84 -2,61 4,13 7,54 -3,41 1,92 5,53 -3,61 Diyarbakır 3,63 4,42 -0,79 4,17 6,46 -2,29 4,30 7,44 -3,14 2,10 5,57 -3,48 Bingöl 4,02 4,58 -0,56 4,58 7,02 -2,44 4,79 8,04 -3,24 2,22 5,68 -3,46 Van 3,18 4,43 -1,25 3,45 6,49 -3,04 4,06 7,73 -3,67 1,92 5,38 -3,46 Muş 3,45 4,47 -1,02 3,73 6,46 -2,74 3,93 7,28 -3,36 1,79 5,22 -3,43 Ağrı 3,01 4,36 -1,35 3,36 6,28 -2,92 4,05 7,84 -3,79 1,76 5,18 -3,42 Elazığ 4,95 5,30 -0,35 6,73 8,53 -1,79 6,55 9,06 -2,51 3,38 6,80 -3,42 Şanlıurfa 3,30 4,49 -1,18 3,74 6,29 -2,55 3,70 6,94 -3,24 1,84 5,24 -3,40 Tunceli 5,49 5,85 -0,36 7,54 8,05 -0,51 7,97 9,56 -1,58 3,52 6,84 -3,32 Adıyaman 4,88 5,21 -0,33 6,20 8,11 -1,91 5,83 8,19 -2,37 2,80 5,99 -3,19 Kadın ve erkeklerin ortalama öğrenim süresi arasındaki farkın en az olduğu iller. (Sıralama 24 ve üstü yaşa göre) 15 yaş 18 yaş 23 yaş 24 ve üstü yaş İller K E K-E K E K-E K E K-E K E K-E Muğla 5,53 5,6 -0,07 7,58 7,77 -0,19 7,63 8,03 -0,40 5,54 6,99 -1,45 Tekirdağ 5,68 5,78 -0,10 7,82 8,21 -0,39 7,80 8,64 -0,84 5,30 6,81 -1,52 Kırklareli 5,64 5,79 -0,15 8,21 8,34 -0,13 8,14 8,92 -0,79 5,14 6,67 -1,53 Edirne 6,64 6,79 -0,15 8,22 8,63 -0,41 7,94 8,87 -0,93 4,78 6,33 -1,55 Çanakkale 6,57 6,87 -0,30 8,25 8,48 -0,23 7,62 8,78 -1,16 4,58 6,15 -1,57 İstanbul 5,48 5,58 -0,10 7,78 7,96 -0,18 8,06 8,43 -0,37 5,98 7,55 -1,57 İzmir 5,57 5,70 -0,14 7,83 8,08 -0,25 8,12 8,55 -0,43 5,68 7,25 -1,58 Antalya 5,29 5,41 -0,12 7,49 7,94 -0,45 7,86 8,24 -0,38 5,83 7,42 -1,60 Aydın 5,26 5,46 -0,20 6,71 7,28 -0,57 6,97 7,59 -0,61 4,46 6,15 -1,69 Yalova 5,51 5,54 -0,02 8,22 8,18 0,04 8,03 8,66 -0,63 5,42 7,13 -1,71 Balıkesir 6,48 6,89 -0,41 7,76 8,28 -0,52 7,37 8,49 -1,12 4,61 6,33 -1,72 Manisa 5,02 5,34 -0,32 6,71 7,44 -0,73 6,42 7,45 -1,03 3,99 5,73 -1,74 Bursa 5,60 5,89 -0,29 7,74 8,37 -0,64 7,57 8,42 -0,85 5,05 6,90 -1,85 İçel 5,26 5,43 -0,17 7,43 8,07 -0,64 7,29 8,07 -0,78 4,97 6,82 -1,85 Karaman 5,20 5,50 -0,30 7,27 8,08 -0,81 6,86 7,99 -1,12 4,26 6,20 -1,93 Ne kadar para, o kadar eğitim! Zorunlu eğitim sürecine bile tam katılım sağlanamayan Türkiye'de, 18-23 yaş arası nüfusun öğrenci olup olamamasını belirleyen başta gelen etken gelir düzeyi. Şubat ayında kullandığımız grafiğe yeniden yer vermek istiyoruz. Nüfusun en yoksul beşte birlik kesiminde 18-23 yaş grubundakilerde öğrenci olanların oranı yüzde 1.16 düzeyinde kalırken, öğrenci olmayanların oranı yüzde 18.85'i buluyor. Gelir arttıkça makas kapanıyor ve en zengin beşte birlik kesimde öğrenci olanların oranı yüzde 7.31'e çıkıyor, öğrenci olmayanların oranı ise yüzde 12.66'ya iniyor.