Yine dolaylı vergi üzerine
Bizler zaman zaman “dolaylı vergilerin” toplam içinde yüzde 70’lere vardığı haberleri üzerine bunun “vergi adaletini” bozucu, “gelir adaletsizliğini artırıcı” bir sonuç yarattığına dikkat çekerek, “kayıp-kaçağı önleyici” ve “dolaysız vergileri artırıcı” yöntemlere ihtiyaç olduğunu vurgularız. Yine öyle yapacağım...
Ama önce arkadaşımız Naki Bakır’ın haberinde yer alan vergi oranlarına bir bakalım:
2013 yılının ilk on ayında Maliye 187.5 milyar lira vergi toplamış. Dolaylı vergilerin oranı, geçen yıla göre 2.6 puan artışla toplam vergi gelirlerinin yüzde 69.7 oranına yükselmiş. Dolaylı vergi tahsilatı yüzde 22.2 artış gösterirken, reel rakam olarak da 34 milyar lira daha fazla dolaylı vergi geliri elde edilmiş.
Bir de bu eleştirilere Maliye bürokrasisinin verdiği yanıtı özetleyelim:
“Dünyada her ülkede dolaylı vergilerin oranı artıyor. Toplam değer olarak baktığımızda birçok ülkede dolaysız vergilerin miktar olarak toplamı bizim topladığımızın çok üzerinde. Vatandaş ithal otoya yönelmesin, sigara içki tüketimini azaltsınlar diye o alandaki vergileri artırıyoruz. Ama ithal otoya yönelmeyi de içki-sigara tüketimini frenlemeyi de yeterince sağlayamıyoruz. Dolaylı vergilerin oranı bundan dolayı da artıyor.”
Bir de bu konudaki uzmanların değerlendirmesine bakalım:
“Dolaylı vergi oranının yüksekliğine kayıt sistemine sahip olunmaması yol açıyor. Gelir izlenemiyor. Gelir ve ödeme gücüne dayalı verginin alınamaması, dolaylı vergi oranlarını ve adaletsizliği artırıyor.”
Dolaylı vergilerin alınmasının kolay olduğunu belirten uzmanlar gelinen yapıyı tanımlarken, “Artık, dolaylı vergiler nedeniyle benzinlikler, tekel bayileri, oto galerileri, hiper ve süper marketler vergi daireleri konumuna geliyor” diyorlar.
Uzmanlar vergi tahsilatında “akış yönteminin” önemli olduğunu, işlem yapılırken kayıtlı gelirin hesaplanıp alınması gerektiğini belirtiyorlar. Teknolojik gelişmelerin, akış yöntemine uygun kaydın takibini zorlaştırdığını, bu nedenle birçok ülkede vergilendirmeye “net aktif teorisinin” uygulamasının girdiğini ve adaletin buna bağlı sağlanmaya çalışıldığını söylüyorlar. Bunun, oluşan servetle ilgili “Sen bunun vergisini ödedin mi?” sorusuna insanları muhatap kılmak olduğunu açıklıyorlar. Bu nedenle birçok ünlü sanatçının bu soruya muhatap oldukları için ülkelerini terk ettiğini örnek olarak belirrtiyorlar. Fransız, Gerard Depardieu’nun ülkesini terk etmesinin bunun bir örneği olduğunun altını çiziyorlar...
Yine dolaylı vergi oranlarının yüksekliği konusunda yazarken, hem Maliye’nin, hem de eleştirel bakan uzmanların görüşlerini aktarmak istedim. Son söyleyeceğim, vergi sistemimizin aksaklıklar taşıdığı, “adaletsizliği azaltıcı” yeni adımlara ihtiyaç olduğudur. Sanırım buna, Maliye bürokrasisi dahil itiraz eden olmayacaktır. Zaten Maliye bürokrasisi de “kayıt dışılığı azaltma” yolundaki çalışmalarıyla bu gayreti göstermektedir.