Yıllık ÜFE üç ay daha negatif
Enflasyonda görünen köy kılavuz istemedi ve yıllık ÜFE nisan ayında 59 yıl aradan sonra negatife döndü. Bir aritmetik işlem cilvesi yaşıyoruz aslında. ÜFE, aylık bazda artıyor, ancak yıllık oran aşağı gitmenin ötesinde negatife dönüyor. Bunun nedeni de, 15 Nisan'da yazmıştık, geçen yılki fiyat artışlarının çok hızlı olmasından kaynaklanan yüksek endeks düzeyi. Nitekim nisan ayında ÜFE artışı yüzde 0.65 olarak gerçekleşmesine rağmen, yıllık oran 1950'den bu yana ilk kez negatife dönmüş durumda. Nisan ayı itibariyle yıllık ÜFE yüzde 0.35 geriledi.
Yıllık ÜFE, gidişatta çok önemli değişiklikler yaşanmadığı takdirde üç ay daha negatif oluşacak. Bunun nedeni de, geçen yılın mayıs, haziran ve temmuz aylarındaki endeksin çok yüksek düzeyde gerçekleşmiş olması.
Bu yılki aylık ÜFE artışı yüzde 1 olduğu takdirde, yıllık ÜFE negatif olmak üzere mayısta yüzde 1.44, haziranda yüzde 0.78 ve temmuzda yüzde 1.02 düzeyinde gerçekleşecek. Aylık artış yüzde 0.75'te kalırsa, yıllık bazda gerileme mayısta yüzde 1.68, haziranda yüzde 1.27, temmuzda yüzde 1.75 olacak. Eğer aylık artış yüzde 0.50 düzeyinde oluşursa, bu kez de yıllık gerileme mayısta yüzde 1.93'ü, haziranda yüzde 1.76'yı, temmuzda yüzde 2.48'i bulacak.
ÜFE'nin aylık bazda nasıl bir gelişme göstereceği dünyadaki emtia fiyatlarının seyrine ve ekonominin canlanıp canlanmayacağına ya da ne ölçüde canlanacağına çok bağlı. Dolayısıyla, aylık oran olarak varsaydığımız üç oranın üstünde ya da altında gerçekleşmeler görülmesi de elbette mümkün. Aylık artışın hızlanması durumunda doğal olarak negatif oran görme süremiz üç ayın altına inecek, tersi durumda ise daha uzun süre negatif oranlar karşımıza çıkacak.
Eski adıyla toptan eşya fiyatları endeksi (TEFE), yeni haliyle üretici fiyatları endeksi (ÜFE), 1938 yılından bu yana yıllık bazda beşinci kez gerilemiş oldu. TEFE'de 1944 yılında ikinci dünya savaşının etkisiyle yüzde 22.2 gibi rekor bir düşüş gözlenmiş, 1945 ve 1946 yıllarında da yüzde 3.2 ve yüzde 3.8'lik düşüşler yaşanmıştı. 1950 ise, yüzde 10.2 ile TEFE'nin gerilediği son yıldı. Aradan 59 yıl geçti ve ÜFE yıllık bazda bu nisan ayında beşinci kez gerilemiş oldu.
ÜFE yıllık bazda negatife indi, ama bu istatistiksel bir anlam taşımaktan öteye gitmekten uzak. Yıllık fiyat artışının iki yöntemle hesaplandığı biliniyor. Birinci yöntem, iki aydaki endekslerin kıyaslamasına dayanıyor. İşte bu yönteme göre son bir yılda ÜFE yüzde 0.35 geriledi. Diğer yöntemde ise, son on iki aydaki endeks toplamı, bir önceki on iki ayın toplamıyla kıyaslanıyor. Bu şekilde bulunan oran, toplam yirmi dört ayın verilerinin kapsanıyor olması nedeniyle kuşkusuz daha gerçekti bir tablo ortaya koyuyor. Bu yöntemle, aydan aya olan hesaplamadaki fiyat iniş ya da çıkışının yarattığı hızlı dalgalanma ekarte edilmiş oluyor.
İşte nisan ayı rakamları bu konuda çok iyi bir örnek oluşturdu. ÜFE, nisan ayları endekslerinin kıyaslanmasına dayalı hesaplamaya göre yüzde 0.35 geriledi; ancak yıllık ortalama endekslerin kıyaslamasıyla bulunan orana göre yüzde 10.65'lik bir artış var. İki oran da doğru elbette. Eğer ÜFE kapsamındaki bir ürünü yalnızca geçen yılın ve bu yılın nisanında kullanmışsanız yüzde 0.35'lik oran daha doğrudur; ancak o ürünü her ay kullanıyorsanız bu kez yüzde 10.65'lik oranı daha gerçekçi bir oran olarak kabul etmek gerekir.