Yıllık küçülme yüzde 6.5
Büyümeyi ya da içinde bulunduğumuz dönem için söylersek küçülmeyi birkaç şekilde ifade etmek mümkün. Bunların en yaygını, Türkiye İstatistik Kurumu tarafından da açıklanan çeyreklerdeki gerçekleşme. TÜİK açıklamasının detaylarında dönemsel oran da yer alıyor. Geçen hafta açıklandığı gibi ilk yarıda ortaya çıkan gerileme olan yüzde 10.6. Bu oran, yılın ilk yarısındaki GSYH büyüklüğünün, geçen yılın ilk yarısındaki büyüklüğe olan değişimini gösteriyor. Bir başka oran daha var ki, pek üstünde durulmuyor. Yıllık orandan söz ediyoruz. Yıllık GSYH değişimi elbette takvim yılı tamamlandığında gündeme geliyor, ancak çeyrekler itibariyle geriye doğru yıllık oranlar hesaplamak ve eğilimi gözlemek de mümkün.
TÜİK'in revize ettiği son verilere göre geçen yılın tümündeki büyüme yüzde 0.9'a indi. Acaba yıllık büyüme daha sonraki çeyrekler itibariyle nasıl seyretti. Ekonominin ilk çeyrekte yüzde 14.3, ikinci çeyrekte yüzde 7 daraldığını biliyoruz; ama, bu çeyreklerin sonu itibariyle yıllık tabloyu bilmiyoruz, çünkü bu konuda açıklama yapılmıyor. İşte o rakamları da biz hesapladık.
2008'in son çeyreği itibariyle yıllık bazda yüzde 0.9 olan, bir başka ifadeyle 2008'i tümünde bu düzeyde gerçekleşen büyüme, 2009'un ilk çeyreği sonunda yüzde 4.1 küçülmeye döndü. Yani 2009'un ilk çeyreği itibariyle son dört çeyrekte ya da bir yılda oluşan GSYH, önceki bir yıldaki GSYH'nin yüzde 4.1 altında kaldı.
Geçen yılın daha yüksek üretim düzeyi devreden çıkıp, yerine daha düşük üretim düzeylerinin girmesiyle bu yılın ikinci çeyreği sonu itibariyle yıllık küçülme yüzde 6.5'e ulaştı.
Bu yılın üçüncü çeyreğindeki GSYH geçen yılın aynı çeyreğine göre yüzde 3.5 gerilerse, üçüncü çeyrek sonu itibariyle yıllık gerileme yüzde 7.7'ye çıkacak.
Yılın son çeyreğinde gerileme durur ve GSYH geçen yılla aynı düzeyde gerçekleşirse, son çeyrek itibariyle gerileme yüzde 6.1 olarak gerçekleşecek. Yani 2009 yılının küçülmesi yüzde 6.1 olacak. Bu oranın, bir anlamda hesaplanabilecek en iyimser oran olduğunu da belirtelim. Yılın üçüncü çeyreğinde yalnızca yüzde 3.5 küçülme ve son çeyrekte küçülmenin duracağı varsayımı bile bizi yüzde 6.1'e götürüyor. Bizim, aylar önce de dile getirdiğimiz tahmin, 2009 yılındaki küçülmenin yüzde 7'nin altına indirilmesinin çok zor olacağıydı, bu görüşümüzü koruduğumuzu belirtelim.
Yılın üçüncü çeyreği neredeyse tümüyle geride kaldı, bu dönem için yapılabilecek bir şey yok. Son çeyrek için var mı, o da pek yok. İhracata dayalı büyüme ve üretim iyi de, ihracatın sekteye uğradığı, pazarda ciddi bir daralmanın yaşandığı dönemlerde böylesine sorunların yaşanması kaçınılmaz oluyor. Dolayısıyla 2009 büyümede kaybedilmiş bir yıl, bu tartışılmaz. Umalım 2010'da ihraç pazarlarımızdaki sorun biraz hafifler, iç piyasa biraz canlanır ve üretimde normale dönmeye başlarız. Bu yıl yüzde 7'ye ulaşacakmış gibi görünen GSYH gerilemesinden sonra zaten baz etkisi sayesinde 2010 yılında büyümek pek zor olmayacak. Gelecek yıl, 2009'a göre büyüyeceğiz ama, işletmelerin verimli çalışması anlamına gelecek üretim düzeyine ve istihdam artışı da sağlayacak kapasite kullanımına erişebilecek miyiz, işte o tartışılır.