Yıllık gelir vergisi beyannamesi veriyorsanız aşağıdaki indirimleri yapm
Bilgütay YAŞAR
Geçen hafta meslektaşım Recep Bıyık ile beraber siz DÜNYA okurlarına 2011 yılında beyan etmeniz gereken gelirlerle ilgili bilgi vermeye çalışmıştık. Bu yazımızda ise hangi nedenle olursa olsun yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek zorunda olanların beyanname üzerinde yararlanabilecekleri indirimlerden bahsetmek istiyorum. Bu indirimler sizlere bir vergi tasarrufu sağlayabilecektir.
Söz konusu indirimler beyan edeceğiniz net gelir tutarı (Ücret, gayrimenkul sermaye iradı, menkul sermaye iradı, değer artış kazançları gibi) belirlendikten sonra vergi matrahınızdan ilave olarak beyanname üzerinden indirebileceğiniz indirimler olacaktır. Bu indirimlerden önemli bulduklarımı kısaca aşağıda özetlemeye çalıştım:
1- Bireysel emeklilik için ödenen katkı payları (BES)
2011 yılında kendiniz, eşiniz ya da çocuklarınız için bireysel emeklilik şirketlerine bir katkı payı ödemesi yapmışsanız, bu tutarları vereceğiniz beyannamede vergi matrahınızdan düşebilirsiniz. (GVK md. 89)
Tabi bu indirimin bir sınırı var, aslında iki sınırı var. Birincisi; düşeceğiniz toplam ödeme tutarı beyan ettiğiniz gelirin %10'unu aşmamalı, aşarsa aşan kısım indirilemeyecektir. İkinci sınır ise indireceğiniz tutar o yılki yıllık asgari ücret tutarını geçmemelidir. 2011 yılındaki yıllık asgari ücret tutarı 9.801 TL'dir. Dolayısıyla ödediğiniz tutar bunun üzerinde ise ilk sınır olan %10'luk sınırın altında da kalsa indirebileceğiniz tutar 9.801 TL olacaktır. Başka bir anlatımla iki sınırdan hangisi küçük ise bu tutarı esas almanız gerekecektir.
Bu sınırlarla karşılaştırma yaparken, ödenen tutarı kendiniz, eşiniz ve çocuklar için ayrı ayrı değil toplu olarak dikkate almanız gerekecektir. Ancak eşiniz ve çocuklarınız da kendi gelirleri nedeniyle beyanname veriyorlarsa bu defa sınırları ve ödemeleri kendi beyannamelerinde ayrı ayrı dikkate almak gerekecektir.
Bireysel emeklilik indiriminden yıl içinde ücret ödemesi sırasında yararlanmışsanız, bu tutarı tekrar beyanname üzerinden indirmeniz mümkün değil.
Konuyu basit bir örnekle şöyle özetleyebiliriz:
Beyan etmeniz gereken kira geliri matrahı : 200.000 TL
Kendiniz için BES'e 2011' de ödediğiniz tutar: 8.000 TL
Eşiniz için 2011'de BES'e yaptığınız ödeme : 8.000 TL
Gelirinizin %10'u: 20.000 TL
2011 yılık asgari ücret tutarı: 9.801 TL
İndirim konusu yapabileceğiniz BES :9.801 TL
Bu indirim için ödeme belgelerinizi beyannamenize eklemeniz gerekmiyor, ancak bir incelemede sorulabilir, bu nedenle 5 yıl boyunca saklamanız gerekir.
2- Şahıs sigorta primleri
Bireysel emeklilikte olduğu gibi kendiniz, eşiniz ya da çocuklarınız için hayat, ölüm, kaza, hastalık, sakatlık, analık, doğum tahsil gibi şahıs sigortası yaptırdıysanız bu sigortalar için ödediğiniz primleri de vergi matrahınızdan indirebilirsiniz.
Hesap şekli bireysel emeklilikte olduğu gibidir. Ancak, %10'luk sınır bu tür sigorta primi ödemelerinde %5 olacaktır. Diğer bir ifade ile indirebileceğiniz sigorta prim tutarı, beyan edilen gelirin %5'ini ve yine asgari ücretin yıllık tutarını geçemeyecektir.
Burada dikkat edilmesi gereken bir husus, hem BES ödemeniz var hem de sigorta prim ödemeniz var ise sınırın nasıl hesaplanacağıdır. İlk sınır %10+ %5 = %15 olarak değil toplam %10 olarak dikkate alınmalıdır. İkinci sınır olan asgari ücret sınırı da tek bir asgari ücret toplamı olan 9.801 TL olarak dikkate alınacaktır. Yani indireceğiniz toplam tutar beyan edilen ücretin %10'unu ve asgari ücretin yıllık tutarı olan 9.801 TL'yi aşamayacaktır.
Şahıs sigorta primlerinizi yıllık gelir vergisi beyannamenizden düşebilmeniz için yine BES'de olduğu gibi yıl içinde almış olduğunuz ücret vergi matrahından daha önce düşülmemiş olması gerekmektedir.
3- Eğitim ve sağlık harcamaları
Yıllık gelir vergisi beyannamesi vermeyenlerin yararlanamadığı bu indirimden beyanname verenler yararlanıyor. (Beyanname vermenin faydaları!) (GVK md.89/2) Bu indirimden yararlanmak için ödemenin Türkiye'de vergi mükellefi olan kişi ya da kurumlara yapılması gerekiyor. Örneğin yurt dışında okuyan çocuğunuzun eğitim masraflarını bu nedenle indirmeniz mümkün değil. Yine sağlık harcamasının yurt dışındaki bir kuruma yapılması halinde de indirimden yararlanamayacaksınız.
İndirebileceğiniz harcamanın size ait olması şartı yok, eşinize ya da çocuğunuza da ait olabilir. İndirebileceğiniz tutar ise yine beyan edilen gelirin %10'u ile sınırlı. Örneğin; beyan ettiğiniz gelir 50.000 TL, eğitim ve sağlık harcama tutarınız 30.000 TL ise indirim konusu yapabileceğiniz tutar gelirinizin %10'u olan 5.000 TL ile sınırlı olacaktır. Bu sınırın yukarıda anlatılan BES ve sigorta prim sınırlarıyla bir ilgisi yok, iki ödemeyi de ayrı ayrı kendi içindeki sınırlara göre indirebilirsiniz.
4- Bağış ve yardımlar
Beyanname vermenin bir diğer avantajı da kamu kurumlarına, kamu yararına çalışan derneklere ve vergi muafiyeti tanınan vakıflara yaptığınız yardım ve bağışların vergi matrahından indirilmesidir. Yaptığınız bu bağışların beyan ettiğiniz gelirin %5'ini (Kalkınmada öncelikli yörelerde %10) geçmeyen tutarını vergi matrahından indirebilirsiniz. Kamu yararına çalışan derneklerin listesini www.dernekler.gov.tr adresinden, vergi muafiyeti tanınan vakıfların listesine ise www.gib.gov.tr adresinden ulaşabilirsiniz.
Bu bağışları indirim konusu yapabilmeniz için bağışların makbuz karşılığı yapılması gerekmektedir. Yine bu makbuzları beyannameye eklemenize gerek yok ancak istendiği zaman sunulabilmesi için saklamanız gerekmektedir.
Kamu kurumlarına ve köylere yapılan sağlık, eğitim kurumu, yurt, huzur evi gibi bağışlar ya da bunların inşasına yapılan katkılar (Ayni ya da nakdi ) yukarıda belirtilen %5'lik sınıra bağlı olmaksızın vergi matrahından indirilebilir. (GVK md. 89/5)
5- Kültür ve turizm amaçlı bağışlar
GVK'nın 89/7'nci maddesinde sayılan yerlere yapılan, Kültür ve Turizm Bakanlığı'nca desteklenmesi öngörülen çeşitli kültür ve turizm faaliyetleri için yapılan bağışların tamamını vergi matrahınızdan indirebilirsiniz. Kamuya ya da vergi muafiyeti tanınan bir vakfa ait kütüphane, müze, sanat galerisi sinema, tiyatro gibi sanatsal etkinliklerin sergilendiği tesislerin yapım, onarım veya modernizasyon çalışmasına yapılan her türlü bağış ve yardımlar bu kapsamdaki bağışlardan bir örnektir.
Bu kapsamda oldukça geniş kapsamlı bir liste GVK md. 89/7'de yer almaktadır.
6- Sakatlık indirimi
GVK'da sakatlık indirimi esas itibariyle ücret geliri elde edenler için öngörülmüş olup GVK'nın 31'inci maddesinde düzenlenmiştir. Ancak GVK madde 89/3'e göre bu indirimden serbest meslek kazancı elde edenlerin de yararlanmaları mümkün bulunmaktadır. Bu indirim bakmakla yükümlü olduğu özürlü yakını bulunan serbest meslek erbabı için de uygulanabilmektedir.
7- Sponsorluk harcamaları
3289 sayılı Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü Kanunu ile 3813 Sayılı Türkiye Futbol Federasyonu Kanunu kapsamında yapılan sponsorluk harcamalarının amatör spor dalları için tamamı, profesyonel dallar için %50'si vergi matrahından indirilebilmektedir.
8- Doğal afetler için yapılan bağışlar
Bakanlar Kurulu'nca yardım kararı alınan doğal afetler için Başbakanlık aracılığıyla yapılan ayni ve nakdi bağış ve yardımların tamamı vergi matrahından indirilebilmektedir. Örneğin geçen yıl meydana gelen Van depremi için yapılan bağış ve yardımlar bu kapsamda vergi matrahından indirilebilmektedir.
9- Kızılay'a yapılan bağışlar
Türkiye Kızılay Derneği'ne yapılan ayni ve nakdi bağışların tamamı vergi matrahından indirilebilir.
Yukarıda beyanname verdiğiniz takdirde indirebileceğiniz yaygın bazı indirimleri sıralamaya çalıştık. Bu indirimler dışında çeşitli kanunlarda düzenlenmiş ilave indirimler de bulmaktadır. Bu nedenle yukarıda sayılanlar dışında bir yardım ve bağışınız var ise mutlaka bunların vergi matrahından indirilip indirilmeyeceğini ayrıca yukarıdaki indirimlerle ilgili karşılaşabileceğiniz özel durumları ve uygulama şeklini vergi danışmanınıza sormanızı öneririm.