Yıllık dış ticaret açığı 'hammadde' ile büyüdü

Parasal sıkılaşma döne­minde frene basan sana­yi sektörünün üretimin­de uzun süre sonra başlayan ye­niden canlanma işareti olarak hammadde dış alımının kasımda artışa geçmesi, aylık ithalat fatu­rasını büyüttü. Geçen yıl temmuz ayı ile bu yıl ekim sonu arasında­ki dönemde toplam 43,2 milyar dolar olmak üzere sürekli küçü­len yıllık dış ticaret açığı 15 ay sonra yeniden büyüdü.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Ticaret Bakanlığı iş bir­liğiyle genel ticaret sistemi kap­samında ürettiği dış ticaret ve­rilerinin kasım ayı sonuçlarını açıkladı. İhracatın geçen yılın ay­nı ayına göre yüzde 3,1 azalarak 22 milyar 289 milyon dolara ge­rilediği kasım ayında ithalat ise yüzde 2,7’lik bir artışla 29 milyar 748 milyon dolar oldu. Kasımda 7 milyar 459 milyar dolarla ge­çen yılın aynı ayındakinden yüz­de 24,9 daha fazla dış ticaret açığı verildi. Geçen yıl kasımda yüzde 79,4 olan ihracatın ithalatı karşı­lama oranı, bu yıl aynı ayda yüzde 74,9’la 4,5 puan daha düşük kaldı.

Hammadde ithalatında artış başladı

Dış ticarette kasım ayı geliş­meleri önceki döneme göre bir kırılmanın işaretini verdi. İt­halat artışı ve buna bağlı ola­rak dış ticaret açığında yaşanan büyümede, aylar sonra ekimde geçen yılki düzeyini yakalayan hammadde dış alımının kasım­da artışa geçmesi etkili oldu. Bu da sanayi üretiminde yeniden canlanma eğilimine işaret etti. Program döneminde sıkılaşma tedbirlerine rağmen tüketim it­halatı artış eğilimini sürdürür­ken, sanayide frene basılmış, bu da temel üretim girdisi olarak hammadde/ara malı ithalatında hızlı düşüşe yol açmıştı.

Tüketim malı ithalatının ge­çen yılın aynı ayına göre 15,5 ar­tışla 5 milyar 154 milyon dolar, yatırım malı ithalatının ise yüz­de 15,5 düşüşle 4 milyar 128 mil­yon dolar olduğu kasım ayında, ithalat faturasının en büyük bö­lümünü oluşturan ve esas olarak dış ticarette genel dengeyi belir­leyen hammadde ithalatı yüzde 3,9’luk bir artışla aylık 20 milyar 373 milyon dolar düzeyine ulaştı.

On bir aylık açık 73,3 milyar dolar

Kasımdaki gelişmelerle birlik­te ilk on bir ay itibarıyla yatırım malı ithalatı yüzde 3,7 azalışla 46 milyar 14 milyon, tüketim malı ithalatı yüzde 13,1 artışla 49 mil­yar 50 milyon dolar oldu. Ham­madde ithalatının on bir aylık fa­turası ise 216 milyar 143 milyon dolar oldu ve ilk on aydaki seyrin tersine döndüğü kasımdaki artı­şa rağmen geçen yılın aynı döne­mindekinin yüzde 10,5 altında gerçekleşti.

Böylece ocak-kasım döneminde ithalat 311 milyar 798 milyon dolar olurken, 238 milyar 461 milyon dolarlık ihra­cat yapıldı ve 73 milyar 336 mil­yon dolarlık dış ticaret açığı ve­rildi. Kasımda tersine dönen di­namiklere rağmen on bir aylık dönemlere göre ihracattaki yüz­de 2,5’lik artışa karşılık ithalat yüzde 6,3, dış ticaret açığı yüz­de 26,8 geriledi. Geçen yıl ilk on bir ayda yüzde 69,9 olan ihraca­tın ithalatı karşılama oranı bu yıl aynı dönemde yüzde 76,5 dü­zeyinde oluştu.

Parasal sıkılaştırma önlem­lerinin fiilen hayata geçirilme­ye başladığı geçen yılın temmuz sonu itibarıyla yıllık dış ticaret açığı 121,1 milyar dolarla rekor bir düzeyde bulunuyordu. İzle­yen dönemde sanayi üretimin­deki yavaşlamanın ara malı it­halatını kısması paralelinde ih­racat-ithalat tablosunda denge lehe dönmüş ve giderek küçülen yıllık bazda açık bu yıl ekim so­nunda 77,9 milyar dolara kadar inmişti. Temmuz 2023-Ekim 2024 döneminde yıllık dış tica­ret açığında 43,2 milyar dolarlık küçülme kaydedilmişti.

Kasım ayındaki gelişmelerle ekim sonu itibarıyla 262,2 mil­yar dolar olan yıllık bazda ihra­cat hacmi kasım sonunda 261,4 milyar dolara gerilerken, yıl­lık ithalat 340,1 milyar dolar­dan 340,9 milyar dolara yüksel­di; böylece yıllık dış ticaret açığı da 79,4 milyar dolara yükseldi. Böylece yıllık açık 15 ay sonra ilk kez büyüme kaydetti.

2025-2027 dönemine ait Orta Vadeli Program’da (OVP) bu yı­lın tümünde ihracatın 264 mil­yar, ithalatın 345 milyar ve dış ticaret açığının 81 milyar dolar düzeyinde gerçekleşeceği tah­min edilmişti. On bir aylık ger­çekleşmeler, kasımda başlayan eğilim aralıkta da devam etse bi­le hem ihracat hem ithalatın yılı bu düzeylerin biraz altında ka­payacağına işaret ediyor.

 "Makroekonomik istikrarı güçlendiriyoruz"

Ticaret Bakanı Ömer Bolat, kasım ayı dış ticaret verilerini değerlendirdiği sosyal medya paylaşımında, 2024 yılının dış ticaret ve cari işlemlerde açıkların azaltıldığı bir dengeleme ve istikrar yılı olduğunu kaydetti. Dış ticaret verilerinde devam eden olumlu gelişmelerin ekonomi programımın etkilerini net bir şekilde gösterdiğine işaret eden Bolat, şunları ifade etti: “Yıllıklandırılmış dış ticaret açığı tepe noktası olan 2023 Mayıs ayına göre 2024 Kasım ayı itibariyle tam 42,8 milyar dolar gerilemiştir.

Dış ticaret açığında sağladığımız düşüş ile bir taraftan makroekonomik istikrarı güçlendiriyoruz ve böylece dezenflasyon sürecine katkı sağlıyoruz; diğer taraftan ekonomik büyümenin daha dengeli bir yapıya dönüşmesini sağlıyoruz. Katma değeri yüksek ve inovasyona dayalı üretimle küresel ticaretteki konumumuzu güçlendirmek adına Ticaret Bakanlığı olarak, ihracatın sürdürülebilir şekilde büyümesi için destek programlarımızı, ticari diplomasi girişimlerimizi ve yurt dışı temsilciliklerimiz aracılığıyla yürütülen çalışmalarımızı kararlılıkla sürdürüyoruz.

Aynı zamanda, yerli üreticilerimizi ve sanayimizi haksız rekabete yol açan dampingli, sübvansiyonlu veya hızla artan ithalata karşı korumak amacıyla ticaret politikası araçlarını etkin bir şekilde kullanmaya devam ediyoruz.”