Yıllık cari açıkta 55 milyar dolar da aşıldı
Doların yılbaşından bu yana olan dönemdeki, yani dört buçuk aydaki ortalaması 3.90 oldu. Orta vadeli programda bu yılın GSYH büyüklüğü 3 trilyon 446 milyar lira olarak öngörülmüştü. Doların ortalaması yıl sonuna kadar 3.90 düzeyinde kalsa, GSYH 884 milyar dolar olacak.
Ama doların buralarda kalmaya hiç niyeti yok! Öyle görünüyor ki artış sürecek. Dolayısıyla yıl ortalamasının 4 lirayı bulması hiç şaşırtıcı değil. İşte dolar 2018 ortalamasında 4 lira olsa, GSYH de 3 trilyon 446 milyar lira olarak gerçekleşe, bu kura göre GSYH 862 milyar dolar düzeyinde oluşacak.
Konu cari açık olduğu halde niye mi GSYH’den giriş yaptık, açıklayalım.
Açıktan çok açık/GSYH önemlidir
Bir ülkenin uluslararası karşılaştırmalarda en çok üstünde durulan ve öncelikle bakılan verisi, cari işlemler dengesinin GSYH’ye oranıdır. Biz “denge” kavramı yerine “açık” da diyebiliriz, çünkü cari işlemlerde hep açık veren bir ülkeyiz.
Merkez Bankası’nın dün açıkladığı son verilere göre, mart ayı itibarıyla oluşan yıllık açık 55 milyar 380 milyon dolar. Açığın yıl sonu kadar değişmediğini ve bu düzeyde kaldığını varsayalım, 862 milyar dolarlık GSYH’ye oran yüzde 6.4 olacaktır.
Yüzde 6.4’lük cari açık/GSYH oranı bir ülke için hayra alamet bir oran değildir. Türkiye bir dönem bu düzeyin çok üstünde oranlarla da karşılaştı; doğru, ama son zamanlarda söz konusu oranı çok aşağılara çekmiştik. Dolayısıyla bu oranda yeniden bir tırmanış yaşanıyor olması bir tehlike sinyalidir, piyasaların bu veriyi olumsuz algılaması da gayet normaldir.
Cari işlemler açığının mart ayında beklentileri aşması ve yıllık açığın 55 milyar doların da üstüne çıkmasıyla dövizdeki hareketi gördük. Dolar 4.35’e, euro ise 5.20’ye ulaştı.
Dört yılın en yükseği
Yıllık cari açık mart itibarıyla 55.4 milyar dolar oldu ve böylece son dört yılın en yüksek düzeyine çıkıldı.
Yıllık cari açık, 2014’ün mart ayında 58.4 milyar dolar olarak gerçekleşmiş ve belirgin bir şekilde azalarak 2016’nın mayısında 27.7 milyar dolara kadar gerilemişti. Sonrasında yeniden artış başladı adeta tam bir çanak eğrisi ortaya çıktı.
Hedefler çöpe!
Daha yılın yarısına bile gelmedik; ödemeler dengesinde veri anlamında yalnızca ilk çeyreği geride bıraktık ama 2018’e ilişkin veriler tam anlamıyla çöpe gitti.
Bu yılın cari işlemler açığı hedefi 40 milyar dolardı, cari açığın GSYH’ye oranının da yüzde 4.3 olması öngörülmüştü.
İlk çeyrekte 16 milyar dolar cari açık verdik. Kalan dokuz ayda açığı 24 milyarda tutabilirsek elbette 40 milyarda kalınabilir. Ama bu mümkün görünüyor mu, tabii ki hayır.
Cari açığın GSYH’ye oranında yüzde 6’yı aşmışız, daha yukarılara gitmezsek memnun olacağız. Dolayısıyla yüzde 4.3’lük hedef de hoş bir temenni olarak kalmış durumda...