Yıllık cari açık 60 milyar dolara yaklaştı
Cari işlemler açığı nisanda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 112,4 artarak 5 milyar 404 milyon dolar oldu; üst üste cari açık verilen ay sayısı 18’e çıktı. Yıllık cari açık da 57 milyar 806 milyon dolarla Temmuz 2012’den bu yana en yüksek düzeyine yükseldi.
Merkez Bankası’nın (TCMB) açıkladığı Nisan 2023 ödemeler dengesi verilerine göre aylık cari açık nisanda geçen yılın aynı ayına oranla yüzde 112,4 büyüyerek 5 milyar 404 milyon dolar oldu.
Bu arada önceki üç ayın cari açık verilerinde revizyona gidildi. Daha önce 10 milyar 346 milyon dolar olarak açıklanan ocak ayı açığı 10 milyar 348 milyona, şubat ayı açığı 8 milyar 761 milyon dolardan 9 milyar 71 milyona, mart ayı açığı da 4 milyar 484 milyon dolardan 4 milyar 903 milyon dolara revize edildi. Böylece ocak-nisan döneminde verilen kümülatif açık 29 milyar 726 milyon dolarla geçen yılın eş döneminin yüzde 46,4 üzerinde çıktı.
Mart sonunda 54 milyar 944 milyon dolar olan yıllık cari açık ise nisan sonu itibariyle 57 milyar 806 milyon dolara yükseldi. Bunun yıllık cari açıkta, Temmuz 2012’den bu yana (yaklaşık 11 yıl) en yüksek düzey olduğu belirlendi.
Dış ticaret açığı büyüttü
Dış ticaret, nisanda da cari açığın ana kaynağı olmayı sürdürdü. Ödemeler dengesindeki tanımıyla dış ticaret açığı nisanda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 61,7 büyüyerek 7 milyar 16 milyon dolar oldu. Dört aylık açık da 36 milyar 341 milyon dolarla geçen yılın aynı dönemindekinin yüzde 41,7 üzerinde çıktı.
Bu kapsamda genel mal ihracatı nisanda yüzde 18,8 azalarak 18 milyar 959 milyon, ithalatı da yüzde 8,7 azalarak 24 milyar 898 milyon dolar oldu. Genel mal ticaretindeki açık yüzde 51,6 büyüyerek 5 milyar 939 milyon dolara yükseldi. İlk dört ayda genel mal ihracatı yüzde 4,8 azalarak 79 milyar 254 milyon, ithalatı yüzde 1,8 azalarak 100 milyar 721 milyon dolar olurken, açık yüzde 8,7 büyüyerek 25 milyar 467 milyon dolara ulaştı.
4 ayda net 10,9 milyar dolar altın ithalatı
Parasal olmayan altında aylık ihracat yüzde 220,8 artışla 154 milyon dolar olurken, ithalat ise yüzde 161,8 artışla 1 milyar 246 milyon doları buldu. Böylece altın ticaretindeki açık nisanda geçen yılın aynı ayına göre yüzde 155,1 büyüyerek 1 milyar 92 milyon dolar oldu.
Ocak-nisan dönemi itibarıyla ise altında 841 milyon dolarlık ihracata karşılık 11 milyar 786 milyon dolarlık ithalat yapıldı, açık yüzde 384,9 büyüyerek 10 milyar 945 milyon dolara ulaştı. Öte yandan transit ticaret işlemlerinden de aylık bazda 15 milyon, ilk dört ayda toplam 195,8 milyon dolarlık bir net gelir elde edildi.
Nisanda, taşımacılık, turizm, yurt dışı müteahhitlik gibi kalemleri kapsayan hizmetler dengesinde net bazda 2 milyar 915 milyon dolar gelir sağlandı. Geçen yılın ayın ayına göre sadece yüzde 4,3 artan hizmet gelirlerinin büyük bölümü turizm ve taşımacılık hizmetlerinden geldi. Hizmetler gelirleri ilk dört ayda ise yüzde 16,6 artışla 10 milyar 563 milyon dolar oldu.
Doğrudan ve portföy yatırımları ile faiz gelir giderini kapsayan birincil gelir dengesinde nisanda 1 milyar 292 milyon dolar, karşılıksız transferleri kapsayan ikincil gelir dengesinde de 11 milyon dolarla “net çıkış” yaşandı. Ocak-nisan döneminde birincil gelir dengesindeki net çıkış 3 milyar 859 milyon dolara, ikincil gelir dengesindeki de 89 milyon dolara ulaştı.
Açığın finansmanı
Cari açığın finansman boyutuna bakıldığında; doğrudan yatırımlarda nisan ayında 784 milyon, ocak-nisan döneminde 1 milyar 905 milyon dolar net giriş olduğu görüldü. Portföy yatırımlarında nisan ayında 1 milyar 204 milyon, ilk dört ayda kümülatif bazda 1 milyar 535 milyon dolar net çıkış olduğu belirlendi.
Yurt içi bankaların yurt dışı efektif ve mevduatları, yurt dışı bankaların yurt içindeki mevduatları ile genel hükümet, bankalar ve özel sektörün yurt dışından sağladığı kredileri kapsayan “diğer yatırımlar” kaleminde net girişler nisanda 1 milyar 353 milyon, ilk dört ayda 13 milyar 663 milyon dolar oldu.
Rezervlerde rekor erime
Cari açıktaki hızlı büyüme, bunun finansmanında kullanılması dolayısıyla rezervlerde hızlı bir erimeye yol açtı. Resmi rezervlerde nisan ayında yaşanan 8 milyar 163 milyon dolarlık azalma ile birlikte ocak-nisan dönemindeki kümülatif erime 22 milyar 445 milyon dolara ulaştı.
Geçen yılın aynı döneminde cari açık finansmanı için rezerv kullanımı 4 milyar 449 milyon dolar olmuştu. Net hata ve noksan kaleminde ise mart ayında 3 milyar 684 milyon dolar çıkış yaşanırken, ilk çeyrek itibarıyla net çıkış 6 milyar 694 milyon dolar oldu.
Cari işlemler açığındaki hızlı büyümede ithal enerji faturası ve “parasal olmayan altın” ithalatındaki rekor artışlar etkili olurken, nisan ayında bu iki kalem dışında da 480 milyon dolarla açık verildi. Geçen yıl aynı ayda bu denge 4 milyar 191 milyon dolar fazla vermişti. İlk dört aylık dönemler itibarıyla kümülatif bazda “enerji ve altın hariç” cari fazla, 10 milyar 363 milyon dolardan 3 milyar 103 milyon dolara geriledi.