Yıllık büyüme hala yüzde 3 düzeyinde...

Türkiye ekonomisinin yılın ilk çeyreğinde tüm tahminleri geride bırakarak yüzde 5 büyümesinden memnuniyet duymayan kimse yoktur kuşkusuz. Ama bu orana bakarak bir büyüme sarhoşluğuna düşmemek gerektiği de açık.

Bu köşede dün yer verdiğimiz Avrupa'daki durumumuzu gösteren bir tablo var. Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (Eurostat) verileri, satınalma gücü paritesine göre kişi başına gelirde AB üyesi 28 ülke için 100 kabul edilen değerin Türkiye'de 62 düzeyinde bulunduğunu gösteriyor. Bu, 2016 yılındaki durum. Ama biz bu yıl çok hızlı bir büyüme gerçekleştirsek bile öyle bir anda üst sıralara sıçrama olanağına sahip olamayacağız. Yani kat etmemiz gereken daha çok yol var.

Bu hatırlatmadan sonra büyüme hızına başka bir pencereden bakmak istiyoruz.

Büyümeye ilişkin verilerin değerlendirilmesinde klasik bir yaklaşım vardır. Oranlar çeyrek bazlı olarak bir önceki yılla kıyaslanır, yıl bitiminde ise yıllık oran yine bir önceki yılla karşılaştırılır.

Peki acaba bu yılın ilk çeyreği itibariyle son bir yıldaki büyüme hangi düzeyde? Aynı şekilde geçen yılın, bir önceki yılın ilk çeyreğindeki yıllık oranlar nasıldı?

İşte bugün büyümedeki değişime bu şekilde yaklaşmak, değerlendirmeyi böyle yapmak istedik.

Son yedi yılın en düşüğü

Bu yılın ilk çeyreği itibariyle yıllık büyüme hızı yüzde 3 düzeyinde bulunuyor. Bu oran, 2011'den bu yana olan son yedi yılın ilk çeyrek itibariyle hesaplanan en düşük yıllık büyümesi.

Hemen hatırlatalım, geçen yılın ilk çeyreğindeki yıllık büyüme yüzde 6.3 düzeyinde oluşmuştu. Yıllıklandırılmış büyüme geçen yıl ikinci çeyrek sonunda yüzde 5.8'e, üçüncü çeyrek sonunda yüzde 3.9'a, dördüncü çeyrek ya da yılsonunda ise yüzde 2.9'a geriledi.

Bu yıl ilk çeyrekte geçen yıla göre yüzde 5 olarak gerçekleşen büyüme de, geçen yılın sonunda yüzde 2.9 olan yıllık büyümeyi, bu yıl ilk çeyrek itibariyle ancak yüzde 3'e taşıyabildi.

Yıllıklandırılmış GSYH nasıl hesaplanıyor?

GSYH'de çeyrekler itibariyle yıllıklandırılmış oran pek kullanılmıyor, hesaplanmıyor da. Ancak büyüme eğilimini görmek için bu oran önemli bir gösterge.
İşte biz de bu yüzden bu hesaplamayı yapmak istedik.

GSYH'de yıllıklandırılmış oranı nasıl hesapladığımızı da kısaca izah edelim.

Örneğin bu yılın ilk çeyreğine ilişkin yüzde 3'lük oranı alalım. Geçen yılın son üç çeyreğindeki GSYH ile bu yılın ilk çeyreğindeki GSYH'yi topluyor ve bulduğumuz değeri son bir yıl olarak kabul ediyoruz. Bu şekilde bulduğumuz büyüklüğü, 2016'nın birinci çeyreğinden geriye doğru bir yıl için bulduğumuz büyüklükle kıyaslayarak yüzde 3'lük orana erişiyoruz.

Ya da örneğin 2016'nın ikinci çeyreği için yüzde 5.8'i hesaplarken 205'in son iki çeyreği ile 2016'nın ilk iki çeyreğini yıl bazına getiriyor ve aynı şekilde geriye doğru bulduğumuz büyüklükle yüzde farkı alıyoruz.

Yıllık GSYH, 840 milyar dolara indi

Dolar kurunun 2017 için varsayılan düzeyin çok üstüne çıkması, 2017'ye ilişkin dolar bazlı GSYH'yi şimdiden aşağı çekmiş durumda.

2017-2019 dönemi orta vadeli programında GSYH büyüklükleri hala eski seri GSYH bazında yer almaya devam ediyor. Söz konusu program yenilenmedi. Dolayısıyla varsayılan GSYH'ye göre ne olduğunu söyleme şansımız yok, çünkü orta vadeli programda yer alan büyüklükler TÜİK'in yeni seriye geçmesiyle birlikte "çöpe gitti".

Ancak şöyle bir kıyaslama yapabiliyoruz. Yıllıklandırılmış GSYH, 2016'nın ilk çeyreği itibariyle 849 milyar dolar düzeyindeydi. 2016'nın son çeyreğine ya da sonuna geldik, yıllık GSYH 857 milyar dolara çıktı.

Ancak bu yılla birlikte düşüş başladı. Bu yılın ilk çeyreği itibariyle yıllık GSYH 840 milyar dolara indi.

Düşüşün nedeni kurdaki artış. TÜİK, cari fiyatlarla GSYH'yi dolar bazlı GSYH'ye dönüştürürken bu yılın ilk çeyreği itibariyle son bir yıldaki ortalama kuru 3.18 olarak aldı.

Oysa artık 3.18'lik dolar kuru mazi oldu. Yılbaşından haziran ortasına kadar olan dönemin ortalama dolar kuru 3.65. Dolayısıyla dolar kuru çok aşağılara çekilemediği takdirde dolar bazlı GSYH hızla azalacak ve belki de kişi başına gelir yeniden 10 bin dolar sınırının altına inecek. Kişi başına gelir, geçen yıl 10 bin 807 dolar olarak hesaplanmıştı.