Yıllık beyanname ile bildirilecek ücret gelirleri

Bilindiği gibi kazancı basit usulde tespit edilen ticaret erbabı dışında kalan gerçek kişiler beyan edilmesi gereken gelirlerini gelirin elde edildiği yılı izleyen yılın mart ayının 1-25. günleri arasında beyan ederler. Ticari zirai ve mesleki kazancı gerçek usulde tespit edilenler, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ve arızi kazançlarını bu süre içinde vergi dairelerine bildirirler. Beyanı gereken ücret gelirleri de aynı sürelerde bildirilir.

Bir işverene tabi olup onun belirlediği belli bir iş yerine hukuken bağlı olarak çalışan kişilerin elde ettikleri gelirler (çeşitli adlarla yapılan nakdi ve ayni ödemeler dahil) Gelir Vergisi Kanunu’nda ücret olarak tanımlanmıştır. Söz konusu kanunla vergiden istisna edilmemiş ücret gelirleri vergiye tabi olacaktır. Vergi hesabı ücret gelirleri için belirlenmiş tarife değişiklikleri dikkate alınarak yapılır.

Vergilendirme bakımından ücretler gerçek ücretler ve diğer ücretler olarak iki ayrı vergileme esasına tabidir. Gerçek usulde ücretlerin vergilendirilmesinde ise iki usul söz konusudur; işverenlerce tevkifat yapılıp vergi dairesine beyan edilip ödenmesi suretiyle ve belli ölçüleri aşan ücret ödemelerinin beyanı yoluyla. Ücret gelirlerinin çok büyük bölümü işverenlerce kaynakta kesilip vergi dairelerine ödemek suretiyle vergilenmektedir. Bu şekilde kesinti yoluyla vergileme, çoğu halde nihai vergileme mahiyetindedir. Ancak birden çok işverenden ücret geliri elde edenler birden sonraki işverenden elde ettikleri ücretin tutarına göre, işverenlerce gelir vergisi kesintisi yapılıp vergi dairesine ödenmesi yanında ayrıca yıllık gelir vergisi beyannamesi vermek durumundadır. Tek işverenden alınmış ve kesinti suretiyle vergilendirilmiş ücret gelirleri için tutarı ne olursa olsun yıllık beyanname verilmez. Ticari kazanç, kira geliri gibi diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde de bu gelirler beyannameye dahil edilmez.

Ancak, vergi kesintisinin yapılmasının mümkün olmadığı hallerde, birden fazla işverenden ücret alınması ve kanunda belirlenmiş belirli hadlerin aşılması durumunda ücret gelirinin beyan suretiyle vergilenmesi gerekli olmaktadır. Bu gün yazımızda yıllık beyanname verilmek suretiyle vergilenecek ücretler konusu üzerinde duracağız.

Yıllık beyanname verecek ücretliler

Kısaca belirtmek gerekirse, 2016 yılında elde ettikleri ücret gelirleri nedeniyle beyanname vermek durumunda olan mükellefler aşağıda belirtilmiştir.

1- Birden fazla işverenden kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücret geliri elde eden ücretlilerden, birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamı 30 bin TL’yi (Gelir Vergisi Kanunu’nun 103’üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutar) aşan ücretliler,

2-Ücretlerini yabancı bir memleketteki işverenden doğrudan doğruya alan hizmet erbabı,

3- İstisnadan faydalanamayan yabancı elçilik ve konsolosluk memur ve hizmetlileri,

4- Maliye Bakanlığı’nca yıllık beyanname ile bildirilmesi gerekli görülen ücretliler,

5- Ücretleri kesinti yoluyla vergilendirilmeyen yukarıda sayılanlar dışında kalan ücretliler.

Yabancı bir ülkedeki işverenden doğrudan elde edilen ücretler

Yabancı ülkelerde bulunan işverenlerden alınan ve tevkifata tabi olmayan ücretler (varsa Türkiye dahilindeki kazanç ve iratlarıyla birlikte) elde eden kişilerin ikametgahlarının bulunduğu yerin vergi dairesine yıllık beyanname ile beyan edilir.

Ancak; Gelir Vergisi Kanunu’nun 23/14. maddesi gereğince, kanuni ve iş merkezi Türkiye’de bulunmayan dar mükellefiyete tabi işverenlerin yanında çalışan hizmet erbabına, işverenin Türkiye dışında elde ettiği kazançları üzerinden döviz olarak ödediği ücretler gelir vergisinden istisna edilmiştir.

Bu istisnanın uygulanabilmesi için;

1- Türkiye’de hizmet arz eden gerçek kişinin bağlı bulunduğu işverenin dar mükellef kurum olması, bu kurumun da Türkiye’de hiçbir şekilde kazanç elde edecek mahiyette faaliyette bulunmaması,

2- Dar mükellef kurumda çalışan kişinin hizmet erbabı ve yapılan ödemenin de ücret niteliğinde olması,

3- Dar mükellef kurumun Türkiye’deki personeline yapacağı ödemenin bu kurumun yurtdışı kazançlarından karşılanması,

4- Ücretin döviz olarak ödenmesi,

5- Ödenen ücretin dar mükellef kurumun Türkiye’deki hesaplarına gider olarak
kaydedilmemesi şartlarını bir arada taşıması gerekmektedir.

Yabancı elçilik ve konsolosluklarda çalışan ve istisnadan faydalanmayan memur ve hizmetlilere ödenen ücretler

Yabancı ülkelerin Türkiye’de bulunan elçi, maslahatgüzar ve konsolosları ile elçilik ve konsolosluklara mensup olan ve o ülkenin uyruğunda bulunan memurlarının ücretleri vergiden istisnadır. Ancak bunların dışında kalan memur ve hizmetlilerin yalnızca bu işlerden dolayı aldıkları ücretlerinin de vergiden istisna olması karşılıklı olma koşuluna bağlıdır. Söz konusu elçilik ya da konsolosluğun bağlı olduğu ülkede de vergi istisnası tanınmışsa bu kişilerin ücret gelirleri de vergiden istisna olacaktır. Karşılıklılık esasının uygulanmadığı durumlarda karşılık esasına uymayan ülkenin Türkiye’deki temsilciliğinde çalışan memur ve hizmetliler istisnadan yararlanamazlar. Bu durumda ücret sahipleri elde ettikleri tevkifata tabi tutulmamış ücret gelirini yıllık gelir vergisi beyannamesiyle oturdukları mahallin vergi dairesine beyan edeceklerdir.

Birden fazla işverenden alınan ücretler

Birden fazla işverenden ücret alan ve birden sonraki işverenden aldıkları ücretlerin toplamı Gelir Vergisi Kanunu 103. maddede yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı (2016 yılı için bu tutar 30 bin TL’dir). aşmayan mükelleflerin, tamamı kesinti yoluyla vergilendirilmiş ücretleri yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir.

Ancak, birden sonraki işverenden alınan ücretlerin toplamının 30 bin TL’yi aşması durumunda, ücretlerin tamamı (ilk işverenden alınan ücrette dahil olmak üzere) yıllık beyannameye dahil edilecektir. Birden fazla işverenden ücret alınması halinde, birinci işveren alınan ücretin hangisi olacağı ücretli tarafından serbestçe belirlenecektir.

2016 yılında tevkifata tabi olarak birden fazla işverenden elde edilen ücret gelirlerinin yıllık beyanname ile beyanı ile ücret geliri ve diğer gelir unsurlarının birlikte elde edilmesi durumunda ücretlerden ve diğer gelir unsurlarından yıl içinde yapılan gelir vergisi tevkifatı tutarları yıllık beyannameye dahil edilen gelir unsurları ile ilgili olarak beyanname üzerinde hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilebilecektir.

Maliye Bakanlığı’nca yıllık beyanname vermesi gerekli görülenler ile ücret gelirleri üzerinden tevkifat yapılmamış gelir sahipleri de yukarıdakilere benzer şekilde beyanname veririler.

Ücret gelirini ve mesken kira gelirini birlikte elde edilmesi halinde konut kira geliri istisnası

İstisna haddinin üzerinden hasılat elde edenlerden, Gelir Vergisi Kanunu’nun 103’üncü maddesinde yazılı tarifenin üçüncü diliminde ücret gelirleri için yer alan tutarın (2016 yılı gelirlerinin vergilendirilmesinde esas alınmak üzere 110 bin TL) üzerinde ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve irat elde edenler söz konusu istisnadan yararlanamayacaklardır. Mesken kira gelirine istisna uygulanıp uygulanmayacağına yönelik tutarın tespitinde ücret, menkul sermaye iradı, gayrimenkul sermaye iradı ile diğer kazanç ve iratların, ayrı ayrı veya birlikte elde edilmesine bakılmaksızın, elde edilen kazanç ve iratların brüt tutarlarının toplamı dikkate alınacaktır. Söz konusu tutarın tespitinde, sayılan bu kazanç ve iratların beyan edilip edilmemesinin ya da bu kazanç ve iratlara herhangi bir istisna uygulanıp uygulanmamasının önemi bulunmamaktadır.

Vergi matrahının hesabında indirimler

Yıllık beyanname ile bildirilecek gelirlerden yapılabilecek indirimler Gelir Vergisi Kanunu ile diğer kanunlarda belirtilmiştir. Gelir vergisi matrahının tespitinde gelir vergisi beyannamesinde bildirilecek safi gelirlerden şahıs sigorta primleri, eğitim ve sağlık harcamaları, bağış ve yardımlar, sponsorluk harcamaları, yardım kampanyalarına yapılan ayni ve nakdi bağışlar, Türkiye Kızılay Derneği’ne ve Türkiye Yeşilay Cemiyeti’ne makbuz karşılığı yapılan nakdi bağış ve yardımlar ile GVK’nın 89. maddesinde ve diğer kanunlarda izin verilen harcamalar indirilebilir. Ayrıca, GVK’nın geçici 82. maddesinde hükme bağlanan bireysel yatırım katılımcısı indirimi de mümkündür.

Beyan ve ödeme

2016 yılında elde edilen ve beyanı gereken ücret gelirleri ile ilgili gelir vergisi beyannamesi 1-27 Mart 2017 tarihlerinde mükellefin ikametgahının bağlı bulunduğu yer vergi dairesine verilecektir. Ücretliler beyannamelerini Hazır Beyan Sistemi aracılığı ya da elektronik ortamda aracılık yetkisi almış meslek mensupları aracılığı ile de verebilirler. Hesaplanan vergiden yıl içinde kesinti yoluyla ödenmiş olan vergiler düşüldükten sonra kalan gelir vergisi mart ve temmuz aylarında iki taksitte ödenir. Ödenecek vergi hesaplanırken yıllık beyanname veren ücretlilerin asgari geçim indirimi tutarları da göz önünde tutulmalıdır. Ücret geliri sahibinin yıl içinde ölümü halinde gelir vergisi beyannamesi mirasçıları tarafından, vefat eden kişi adına, ölüm tarihini izleyen dört ay içinde vergi dairesine verilir. Memleketi terk halinde memleketi terk edeceği tarihten 15 gün önce memleketi terk edence gelir vergisi beyannamesinin vergi dairesine verilmesi ve ödenmesi gerekir.