Yılın ortasında bütçe ne durumda?...

1982 öncesine dönen bir bakanlık, “Hazine ve Maliye Bakanlığı”.

Bu iki yeniye rağmen nükseden ve başımızdan eksik olmayan sorun, “Bütçe Açığı”.

Bilmeyenlere hatırlatmak adına söylemekte yarar var. Rahmetli Turgut Özal döneminde içinde Hazine birimlerinin de HAZMİİT olarak yer aldığı büyük Maliye Bakanlığı modeli dağıtılmıştı.

Maliye ve Hazine birbirinden ayrıştırılmıştı.

Hazine, Ticaret Bakanlığı'nın dış ticaret birimleriyle birleştirilerek Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı kurulmuş ve başına rahmetli Ekrem Pakdemirli getirilmişti. Bu ayrılıkta Hazine tarafı bayram etmişti, Maliye tarafının ekol bürokrasisini ise karalar bağlamıştı.

Şimdi yeniden Hazine ve Maliye birimleri bir araya getiriliyor. Aslında fonksiyonların bütünlüğü adına önemli ve gerekli bir adım.

Ayrı ayrı otoriteler, özellikle koalisyon dönemlerinde hep sıkıntı yaratmıştı. Eski Başbakanlardan Mesut Yılmaz’ın bir ifadesini hiç unutamam. Bir gün bana demişti ki; “Maliye vanadır; Hazine musluk. Vanayı açarsın musluk kapalı ise su gelmez. Vana kapalı iken musluğu açarsan tıss diye bir ses gelir”. Gerçekten de çok doğru bir teşbih ve tespit idi. Geçmişte Maliye, Hazine ve Dış Ticaret taraflarında müsteşar ve müsteşar yardımcısı düzeyinde yıllarca bürokrat olarak çalışan biri olarak bu sıkıntıyı bizzat da yaşamış idim. Her neyse atılan olumlu adımın sonuçlarını ve bürokrasiye yansımalarını göreceğiz.

Bütçenin aylık ve altı aylık sonuçlarına bir bakalım…

Haziran 2018 dönemi (aylık):

- Bütçe giderleri yaklaşık yüzde 34 artış göstermiş. Bunun en tipik nedeni 24 Haziran seçimleri.

Dolayısıyla seçimlerde kesenin ağzı açılmış.

- Bu ayda bütçe geliri ise sadece yüzde 17.3 artmış.

-Sonuçta haziran ayı bütçe açığı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 87 yükseliş göstermiş.

- Bütçenin nakit ihtiyacı ister istemez borçlanmayı artırmış ve faiz yükünün artmasına neden olmuş, nitekim faiz yükü de yüzde 87 civarında yükselmiş.

- Yine bu ayda mahalli idareler payı yüzde 44 artışla 7.2 milyar liraya çıkmış. Yani seçimde mahalli idarelere de ciddi kaynak aktarılmış.

- Dövizdeki oynamalara ve fiyatlarındaki değişmelere rağmen akaryakıt pompa fiyatlarını arttırmamak amacıyla ÖTV ayarı yapılmış. Yani seçim döneminde ÖTV hasılatından vazgeçilmek suretiyle akaryakıt zammı yapılmamış. Nitekim bu ayda ÖTV yüzde 3.6 oranında düşmüş.

- Öte yandan Haziran ayındaki ithalat artışı da ithalde alınan KDV’nin yüzde 40 artmasına yol açmış.

…

Ocak-Haziran 2018 dönemi (6 aylık):

- 6 aylık performansa göre bütçe gelirleri artış hızı yüzde 18.2 ile sınırlı kalmış.

- Buna karşın bütçe giderlerindeki artış yüzde 23.2’ye ulaşmış.

- Böylece 6 aylık bütçe açığı da geçen yıla göre yüzde 55 dolayında yükselmiş.

- Bu arada yüksek artış sergileyen bir diğer kalem de faizler olmuş; faiz giderleri yüzde 25.3 artış kaydetmiş.

- 2018 yılı için öngörülen 65.9 milyar liralık bütçe açığı hedefinin 6 ayda yüzde 70’ine ulaşılmış.

Bundan sonraki kalan 6 ay için bütçe açığı hedefi içinde kalmak artık zorlaşmış.

Yeni Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak’ın işi zor. Özellikle kendisine bağlı ve ilgili kurumların sayısının fazlalığı ve fonksiyonlarının yüksekliği nedeniyle bu zorluk daha da artıyor.

Önümüzdeki yerel seçimler de şimdilik hareket kabiliyetini ve politika tedbirleri uygulama imkanını zorluyor.

Yine de yetkin ve yetkilendirilmiş bürokrasiyle doğru bütçe yapma ve uygulama teknikleri kullanılarak sorunlar en aza indirilebilir ve hatta belli sürede aşılabilir.