Yetkilendirilmiş gümrük müşavirliğinin geleceği

Gümrük Yönetmeliği'nin 574'üncü maddesine göre, yetkilendirilmiş gümrük müşaviri, 4458 Sayılı Gümrük Kanunu'nun 10'uncu maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine istinaden ekonomik etkili gümrük rejimleri, nihai kullanım, basitleştirilmiş usul uygulamaları ve diğer gümrük işlemlerinin doğru olarak uygulanmasını sağlamak için Gümrük Müsteşarlığı'nca belirlenen tespit işlemlerini yapmak üzere yetkilendirilen gümrük müşaviridir.

Yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri 4458 Sayılı Gümrük Kanunu'nun 10 ve 226'ıncı maddeleri ile Gümrük Yönetmeliği'nin 574'üncü maddelerine istinaden hazırlanan tebliğler çerçevesinde işlemler gerçekleştirirler.

Bu işlemlerin neler olduğu, yeterli olup olmadığı, dünyada denetim anlayışının hangi yöne doğru gittiği, yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin bu süreçte kendilerini nerede konumlandırmaları gerektiği konusunda çok yönlü tartışmalar yapılabiliyor.

1-Yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin yapacağı işler

Yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri 19.01.2008 tarihli ve 26761 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 60 Seri Nolu Gümrük Genel Tebliği ile belirlenen işleri yapar.

Bu tebliğin 4'üncü maddesine göre; gümrük mevzuatının doğru olarak uygulanmasını sağlamak üzere şu işleri yapmaları gerekiyor.

1) Genel ve özel antrepo başvuru dosyalarının ön incelemesine yönelik tespit yapılması.

2) Antrepo devir işlemlerinin mevzuata uygunluğunun tespit edilmesi.

3) Genel ve özel antrepolara eşya giriş ve çıkış işleminin tespit edilmesi.

4) Genel ve özel antrepoların fiziki sayım yapılarak stok kayıtlarının altışar aylık dönemler itibariyle tespit edilmesi.

5) Kısmi muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine konu eşya ile tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine konu mesleki teçhizat, ambalaj maddeleri, özel nitelikli eşya ve numunelerin rejimin öngördüğü şekilde kullanılıp kullanılmadığının süre uzatımlarının değerlendirilmesine esas teşkil edecek tespit işleminin yapılması.

6) Nihai kullanım konusu eşyanın nihai kullanım amacına uygun kullanımda olup olmadığının tespit edilmesi.

7) Gümrük idarelerince verilen dahilde işleme izinleri kapsamındaki eşya ile ilgili süre uzatımlarına esas teşkil edecek tespit yapılması.

8) İthalat vergilerinden tam muafiyet suretiyle geçici ithalat rejimine konu özel nitelikli eşyanın (kalıp, çizim, taslak ve benzeri diğer eşya, ölçme, kontrol, test araçları ve benzeri diğer eşya ile özel alet ve araçlar) kullanımı sonucunda elde edilen ürünlerin tamamının ya da öngörülen oranda Türkiye gümrük bölgesinden ihraç edildiğinin tespit edilmesi.

9) Gümrük kontrolü altında işleme rejimi kapsamında ibra işlemine ilişkin tespit yapılması.

10) İbraz edildiği ithalatçı ülkeden sonradan kontrol talebiyle alınan A.TR dolaşım belgeleri, EUR 1 / EUR.MED dolaşım belgeleri ile EUR.1 / EUR.MED dolaşım sertifikaları ve/veya fatura beyanları / EUR.MED fatura beyanlarının ilgili mevzuatları çerçevesinde sonradan kontrol işlemlerinin yapılması,

11) İthalatçı ülke gümrük idarelerinden kontrol talebiyle alınan kısa dönem ve/veya uzun dönem tedarikçi beyanlarının ilgili mevzuatları çerçevesinde kontrollerinin yapılarak, INF 4 Bilgi Formu düzenlenmesine yönelik işlemlerin yapılması

12) Tercihli ticaret anlaşmaları çerçevesinde onaylanmış ihracatçı yetkisi başvurusuna konu eşyanın menşe kurallarına uygunluğunun tespiti.

13) Gümrük yükümlülüğü sona erdikten sonra ilgili kurumlarca yapılacak kontrol sonuçlarına göre gümrük gözetiminin sonlandırılmasına ilişkin tespit yapılması.

2-Yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerine yaptırılmasında yarar görülen işler

Her ülke, muhasebe kayıtlarının tutulmasında ve raporlamada kendi ulusal mevzuatlarının gerekleri çerçevesinde hareket edilmesini beklenir. Bu durum, farklı muhasebe sistemleri ve raporlama tekniklerinin doğmasına neden olmuştur. Farklı düzenlemeler esas alınarak düzenlenen raporlar ve muhasebe kayıtları çok uluslu şirketlerin ana merkezlerinde konsolidasyon sürecinde sorun teşkil etmiştir.

Küresel ekonomik güçlerin birden fazla ülkede faaliyet göstermeye başlamasıyla birlikte muhasebe ve raporlamada tekdüzeliğin hakim olması gerektiği düşüncesi ileri sürülmüş ve bu yönde uluslar arası muhasebe standartları ve raporlama teknikleri geliştirilmiştir. Ayrıca, uluslar arası bağımsız denetim şirketleri de ilgili ülkelerde faaliyet göstermeye başlamış ve uluslar arası düzenlemelere uygun raporlama işlemlerine imza atmaya başlamışlardır.

Türkiye'de geçtiğimiz günlerde yasalaşan yeni Türk Ticaret Kanunu ile uluslararası standartlara uyum gösterme yolunda önemli bir adım atmıştır. İlerleyen günlerde, özellikle de vergi mevzuatında uyumlaştırma çalışmalarının yapılması bekleniyor.

İthalat veya ihracat işlemlerinin şirket hesaplarının bir kısmı olduğu ve bağımsız denetim şirketlerince yapılan denetimlerde gümrük işlemlerine de girilmesi gerektiği dikkate alındığında dünya genelinde yaşanan bu değişim sürecinde yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin kendilerine bir rota çizmeleri gerekiyor.

Bu değişim sürecinde 60 Seri Nolu Tebliğ'de belirtilenlere ilave olarak yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerine aşağıda sayılan işlerin yapılmasında yetki verilmesinin yararlı olacağı ifade ediliyor.

1) İthalat ve ihracat rakamları belirli bir büyüklüğe ulaşmış şirketlerin tüm işlemlerinin mevzuata uygunluk denetimini yapmak ve bu konuda rapor tanzim ederek gümrük idaresine sunmak. "Bu denetim, özellikle onaylanmış kişilere zorunluluk olarak getirilmelidir."

Bunun için uluslar arası bağımsız denetim şirketlerince gerçekleştirilen denetimlerin gümrük mevzuatı yönüyle de yapılması, bu konuda gerekli yasal altyapının hazırlanması ve yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin söz konusu denetime iştirak etmesi gereklidir. Müşavir yapacağı incelemede ithalatçı veya ihracatçının işlemlerini kıymet, tarife, menşe ve taahhütler vs. yönüyle incelemelidir.

2) Dahilde işleme izin belgeleri/izinleri için kapatma raporları düzenlemek.

Bu kapsamda, dahilde işleme rejimi kapsamında ithalat ve ihracat işlemlerinin mevzuata uygunluğunu incelemek, ithal edilen hammaddenin taahhüde uygun bir şekilde ihraç edilip edilmediğini belirlemek gibi tespitler yapılabilecektir. Bunun için müşavirin muhasebe bilgisinin olması ve randıman incelemesi hakkında bilgi sahibi olması zorunluluktur.

3) Onaylanmış kişi belgesi almak isteyenlerin ilgili mevzuatta aranan niteliklere sahip olup olmadığını ve bu şartların devam edip etmediğini her yıl raporlamak.

4) Geçici ithalat rejimi kapsamında tam anlamıyla (60 Nolu Tebliğ'de belirtilenlerin genişletilmesi) denetim yapmak ve raporlamak.

5) Geri verme kaldırma işlemlerine konu ithalat veya ihracat işlemlerinin mevzuata uygunluğunu raporlamak.

6) Gümrük uzlaşma kurullarının çalışmalarını kolaylaştırmak için şirket işlemleri ile ilgili olarak raporlar sunmak

Netice olarak; bir kısım işler (ATR ve EUR Belgelerinin dönemsel kontrolü) yetki alanından çıkarılmasına karşın, YGM sistemi zamanla yerli yerine oturacaktır diye düşünüyorum. Bu sürecin hızlanması için YGM kriterlerinin gözden geçirilmesi, YGM mevzuatının derlenip toparlanması, temsil kabiliyetlerinin (müsteşarlık ve derneklerde) netleştirilmesi, hizmet standardizasyonuna gidilmesi, sorumluluklar konusunda hukuki temellerin netleştirilmesi,  yeni ve teknik iş alanlarının geliştirilmesi, gibi adımların kısa sürede kamu otoritesince atılması halinde YGM sisteminden daha fazla yarar sağlanması mümkün olabilir diye düşünüyorum. Değişen dünya koşulları ve özellikle de denetim sistemlerinin aldığı yeni biçimler dikkate alındığında realitelerin bu sistemin geliştirilmesini zorunlu kılacağı aşikardır. Şimdiden söylemesi benden… Son söz olarak, yıkmak, kaldırmak çok kolaydır ama bir yararı yoktur. Sistemi geliştirmek zor olsa bile ortaya konacak irade bunun üstesinden gelebilir diyorum.