Yerli teknoloji mümkün mü?
Türkiye’de son birkaç haftadır gerek basılı basında gerekse sosyal medyada, tartışmaların odağında yerli ve milli teknoloji ürünleri vardı. Maalesef sosyal medyada yaşanan her tartışmada varılan nokta aynı oluyor; yerli ve milli teknoloji meselesi de bir anda siyasi tarafgirlik konusuna dönüştü ve tartışmalar gerçeklikten saptı. Bu süreçte konunun yüksek tansiyonundan faydalanmak isteyen kimi kuruluşlar ve kişiler, talihsiz açıklamalar yaparak milli teknolojiler kullandıklarını belirtirken çekilen görüntülerde, tabiri caizse ofsayta düştüler. Ben konuya bakışımı bu tartışmaların uzağında özetlemek isterim.
Günümüzde donanım ürünleri geliştirmek ve üretmek için artık bazı ön kabuller var. Örneğin milyar dolarlık bir teknoloji şirketi olan Apple özelinde konuşacak olursak, tüm ürünler Amerika Kaliforniya’da geliştirilir. Ancak üretimlerin tamamı Çin’dedir. Üstelik Apple’ın iPhone ürünlerini oluşturan her bir parça, başka ülkelere ait donanım üreticilerinin, farklı ülkelerde konuşlanmış fabrikalarından gelir. Bu süreçte cep telefonu tarafında Koreli rakipleri olan Samsung ve LG, yeni iPhone’ların ekran, işlemci veya farklı parçalarının tedarikçisi durumundadır. Ancak günün sonunda Apple’ın tüm ürünleri, üretim yerlerinden bağımsız olarak Amerikan malı olarak kabul görür ve tüm katma değerli gelir Amerika’ya gitmiş olur.
Peki Çin neden dünyanın üretim üssü haline geldi? Burada Çin’deki nüfus büyüklüğü ve çalışma koşullarına irdelemek gerekiyor. Şu anda ortalama günde 17 dolarlık ücreti ile haftada 6 gün ve günde 12 saat çalışan işçileri dünyanın pek çok ülkesinde bulmak mümkün değil. Üstelik işçiler yoğun rekabetten dolayı işlerini çok daha iyi ve hassas yapmaya çalışıyorlar. Çin’de tek bir fabrika 60 bin ila 230 bin kişi istihdam edebiliyor ve artan üretim potansiyeline göre bir gecede 3 bin işçi alımı yapabiliyor. Haliyle tüm teknoloji üreticileri için üretimin merkezi şu anda Çin ve bundan kaçış yok.
Peki, yerli ve milli kavramlarını neye göre etiketleyeceğiz? Üretimi ve hatta donanım parçalarının geliştirilmesini %100 yerli yapamayacağımıza göre burada asıl olan markalaşma ve ürünlerden satış gelirlerinin Türkiye’de kalıp kalmadığı önemli olmalı. Yani bir telefon markası üretimini Türkiye’de ya da Çin’de yaptırsa bile parçaları farklı üreticilerden almak zorunda çünkü dünyanın en büyük markaları bile böyle yapıyor. Ancak bu yerel marka ürettiği ürünlerden elde ettiği geliri Türkiye’ye taşıyabiliyorsa, yerli ve milli marka olması için yeterlidir.