Yeni teşvik stratejisi
Hükümet yeni teşvik sistemini açıkladı. Yeni paket Türkiye'nin temel sorunları olan iki faktöre odaklanıyor. İlki sanayinin ithalat bağımlılık oranının düşürülmesi: 2011 yılında 100$'lık imalat yapabilmek için 43$'lık (ara/yatırım malı/enerji) ithalatı yapılmış. Özellikle de ihracatımızda başta gelen ürünlerde (demir-çelik, otomotiv, makine) ithalat bağımlılık oranımız yüksek. Amaç bu oranların düşürülerek, orta-yüksek teknolojili ürün ihracatını artıracak üretim sistemine geçmek ve cari açığın azaltılmasını sağlamak. Bu kapsamda mevcut teşvik sistemine "stratejik yatırımlarının teşviki" de eklendi. Bu yatırımlar ar-ge içeriği yüksek, %50'den fazlası ithalatla karşılanan ara malı yatırımına yönelik asgari sabit yatırım tutarı olan yatırımlar. Ayrıca, yeni teşvik sistemi ile kümelenme ve yatırım havzaları oluşturulması hedefi kapsamnda organize sanayi bölgelerine yapılan yatırımlara daha fazla teşvik getiriliyor. Türkiye'de düşük ve orta-düşük teknolojili ürün ihracatı toplam ihracatın %65'ini oluştururken, yüksek teknolojili ürün konusunda katetmemiz gereken çok yol bulunuyor (%4). OECD ortalamasının %22 olduğu göz önüne alındığında Türkiye'nin bu oranı yakalaması için yüksek teknoloji ihracatını 5'e katlaması lazım. Orta-yüksek teknolojili ürün ihracatımızın oranı ise %32. Burada da %42 olan OECD ortalamasını yakalamak için bu payın üçte bir artırılması lazım.
İkincisi ise yeni bir bölgesel harita oluşturularak; teşvik kapsamındaki bölge sayısının 4'ten 6'ya yükseltilmesi. Bölgeleri oluştururken, bizzat illerin sosyo-gelişmişlik düzeyleri esas alındı. Özellikle en düşük gelişmişlik düzeyine sahip doğu illerimiz (5. ve 6. bölgeler) en avantajlı teşvik koşullarının sunulduğu illerimiz. Yatırımların 6. bölgeye yönlendirilmesi hedefleniyor. İş gücü maliyeti açısından bölge, en avantajlı konuma gelirken, faiz ve vergi destekleri de en iyi koşullarda sağlanacak. Amaç bölgede istihdamın artırılması ve bölgenin yeni yatırım yeri arayışında olanlar için bir üs olmasının desteklenmesi. Sektörel açıdan ise tarımsal sanayi, tekstil ve konfeksiyon gibi emek yoğun sektörler hedefleniyor.
Teşvik sisteminde 2007-2011 dönemine bakıldığında yatırımlar nasıl dağılmış? Bu dönemde verilen 227 milyar TL'lik teşviğin %62'si 1. ve 2. bölgelere gitmiş; 5. ve 6. bölgelerin aldığı pay ise sırasıyla % 9 ve %4. Yatırım başına istihdama baktığımızda; 1 milyon TL'nin yarattığı istihdamda Türkiye iller ortalaması 3.2 kişi ile düşük. Ancak 6. bölgede yatırım için harcanan her lira ucuz iş gücü + emek yoğun sektörler yoğunlukta olması sebebiyle Türkiye ortalamasının 1.5 katı kadar istihdam yaratmış.
İl bazında bakıldığında ise ilk 10 il toplam yatırımlarda %56, ilk 25 il ise %77 payı alıyor. İlk 10 il içerisinde 5. bölgeden Kahramanmaraş ve 3. bölgeden Gaziantep var. Belge başına yaratılan istihdama bakıldığında Türkiye iller ortalaması 37 kişi olup, Kocaeli yaratılan istihdamda başı çekiyor. 2007-2011'de Kocaeli'de teşvik kullanan bir firma Türkiye ortalamasının 1.5 katı, İstanbul'un 2 katı kadar istihdam yaratmış. Belge başına yaratılan istihdamda 5. bölge ortalaması 37.5 kişi ile Türkiye ortalaması ile aynı iken, 6. Bölge ortalamasının 27 kişi olduğunu görüyoruz.
Sonuç olarak 2007-2011 döneminde 6. bölgeye yapılan yatırım tutarları düşük olmasına rağmen, yarattığı istihdam diğer bölgelerin üzerinde gerçekleşti. Yeni teşvik paketi etkin bir şekilde uygulandığında bölgede yüksek istihdam potansiyeli yaratılmasına katkı sağlayacak. Bölge çalışanının bilgi, beceri ve iş eğitimi düzeyinin gelişmesinde de yarar sağlayacak. Yaptığımız çalışmalara göre istihdam edilenlerin sayısında her %1'lik bir artış 5. bölgede 22 bin, 6. bölgede ise 19 bin yeni istihdam yaratacak.