Yeni stratejik planı nasıl değerlendirmeli?
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın 2024- 2028 Stratejik Planı yayınlandı ve yürürlüğe girdi. Çok emek harcandığı anlaşılan, paydaş görüşleri ile şekillendirilen, gelecek beş yıl için 7 amaç, 32 hedef ve 153 performans göstergesinden oluşan 106 sayfalık oldukça kapsamlı bir çalışma.
Planda belirtilen misyon aslında olmadığı iddia edilen ülkemiz tarım politikasının güzel bir özeti: “Tarım, orman ve su kaynakları ile doğal ekosistemleri koruyarak, verimli ve sürdürülebilir tarımsal üretimi, yeterli ve güvenilir gıdaya erişimi ve kırsal kalkınmayı sağlamak amacıyla politikalar belirlemek ve uygulamak.” Planda yer alan 7 amaç, bu dönemin yapı taşlarını ortaya koyuyor: (1) Yeterli, Erişilebilir ve Sürdürülebilir Tarımsal Ürün Arzını Sağlamak, (2) Üretimden Tüketime Kadar Gıda ve Yem Güvenilirliğini Sağlamak, (3) Kırsal Alanlarda Yaşam Kalitesini, Refah Seviyesini ve Ekonomik Çeşitliliği Geliştirmek, (4) Planlı, Dirençli ve Gelişime Açık Bir Tarım Sektörü Oluşturmak, (5) Toprak ve Su Kaynakları ile Biyolojik Çeşitliliğin Sürdürülebilir Yönetimini Sağlamak, (6) İklim Değişikliğine Uyum Kapasitesini ve Dirençliliği Artırmak ve (7) Kurumsal Kapasiteyi Geliştirmek. Geçen haftaki yazımızda, stratejik plan konusunda genel bir değerlendirme yapmış ve bazı önerilerde bulunmuştuk. Bugünkü yazıda yine fazla detaya girmeksizin planın kamuoyunda aldığı tepkilerden bahsedeceğim.
“Planın uygulamasını görelim” mantığı
Bakanlık üzerine düşeni yapmış, ancak plan yayınlandıktan sonra görüş bildirenler çok az ve taraflı maalesef. İşin özüne inmeksizin şekil yönünden yapılan eleştiriler, aslında toplum olarak okuma konusundaki yetersizliğimizi ortaya koyuyor.
Dikkatli okumayınca yeterince bilgilenemiyor ve fikir de üretemiyoruz. Plan için sarf edilen emeği sonunda kabul edenler ise planı küçümseyerek asıl “uygulamanın” önemli olduğunu, geçmiş planlarda söylenenlerle yapılanların hiç uyuşmadığını ifade ediyorlar. Bunda bir miktar haklılık payı olmakla birlikte yeni Bakana ve henüz uygulanacak olan plana karşı bir önyargı oluşturulmasını doğru bulmuyorum.
Uygulamayı konuşacak isek 2020-2024 planıdır üzerinde konuşmamız gereken. Bilindiği üzere beş yıllık stratejik planların her yıl için performans programları, bütçesi ve nihayet yılın sonunda faaliyet raporu hazırlanır 5018 sayılı yasa gereği.
Uygulamanın sonuçları faaliyet raporlarında
Ayrıca, bilinmelidir ki tüm bu belgeler ve raporlar kurumun web sitesinde yayınlanmak zorunda. Tamamı Tarım ve Orman Bakanlığı’nın web sitesinde mevcut. Sadece geçen yılın faaliyet raporu henüz yüklenmemiş. 2022 yılını faaliyet raporunun şubat ayında yayınlandığını görünce bu ay içinde eski stratejik planın son faaliyet raporunun da yayınlanacağını söyleyebiliriz.
Ancak sorun şu ki “uygulamayı görelim” diyenlerin neredeyse hiçbiri bu raporları okumuyor ve işin özü hakkında yazmıyor. Diğer bir eksiklik olarak şunu da ifade edebiliriz: Yıllık faaliyet raporlarının dışında, beş yıllık bir plan tamamlandığında da o plan döneminin tamamını kapsayan detaylı bir faaliyet raporu hazırlanmalı ve neyi, ne kadar başarabildiğimizin hesabını görebilmeliyiz.
Bu yapılmadığı sürece “uygulamayı görelim” dediğimiz yeni plan için de aynı şey olacak ve beş yıl sonra bu hesaplaşmayı yapmayacağız. Yine önyargıyla bu planın kısa bir zaman sonra güncelleneceğini bir eleştiri olarak söyleyenler var. “Güncelleme” planlamanın bir gereğidir. Özellikle ülkemizin bulunduğu jeostratejik konumda bu kaçınılmazdır. Dahası güncellemenin yapılmaması eleştirilmelidir. Planın ayrıntılarına bir sonraki yazıda gireceğiz.