Yeni sepet enflasyon hesabını nasıl etkiler?

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) her yıl enflasyon sepetinde yer alan ürünlerin listesini ve bunların enflasyon hesabındaki ağırlıklarını yeniden düzenliyor.

Bu normal ve gerekli bir değişiklik. Çünkü yıllar içinde bir dizi ekonomik, sosyal, kültürel ve teknolojik değişikliğe bağlı olarak toplumun tükettiği ürünler ile aldığı hizmetlerin türü ve niteliği ve toplam harcama içindeki ağırlıkları da değişiyor.

Dolayısıyla bu değişiklikleri enflasyon hesabına da yansıtmak gerekiyor.

TÜİK’in 2018 yılında yaptığı değişikliklere göre 12 temel tüketim kaleminin 4’ünün enflasyon sepetindeki payı arttı, 8’inin payı azaldı.

Gıda ile ulaştırmanın payındaki artış, enflasyon hesabını hissedilir şekilde etkileyecek ölçekte. Gıdanın sepetteki payı 2015’ten başlayarak her yıl gerilemişti. Bu yıl gıdanın payı 1.26 puan birden artarak yüzde 23.03’ün üzerine çıktı. Ulaştırmanın payı da 1.16 puandan fazla artarak yüzde 17.47’yi aştı.

Gıdanın payındaki artışta geçen yılki fiyat artışlarının etkisi var. Ulaştırmanın payındaki artışta ise otomobil fiyatlarında kur artışının da etkisiyle gerçekleşen yüksek fiyat artışı rol oynadı.

Gıdanın payındaki artışta meyve ve sebze ile süt ürünlerinin payının artması etkili oldu. Özellikle sebzenin sepetteki ağırlığı 0.72 puanın üzerinde artarak yüzde 3.2439’dan yüzde 3.9676’ya çıktı. Sebzenin bu yılki enflasyondaki ağırlığı geçen yılın 1.22 katı olacak.

Elektriğin payındaki azalma sayesinde konut harcamalarının sepetteki payı hemen hemen aynı düzeyde kaldı.

Sepetteki ağırlığı en fazla azalan gruplar ise lokanta ve oteller ile alkollü içki ve tütün oldu.

Alkollü içki ve tütün ürünlerinin sepetteki ağırlığı 0.73 puan gerileyerek yüzde 5.14’ün altına indi. Paydaki gerileme bu harcama grubunun tüm alt kalemlerini kapsıyor.

Lokanta ve otellerin payındaki 0.7774 puanlık gerilemede asıl etkili olan kalem yemek hizmetleri oldu.

Sepetteki bu değişikliklerin bu yılki enflasyon hesabına olası etkilerine gelince şunları söyleyebiliriz:

Yaş sebze ve meyve ile süt ürünlerindeki fiyat hareketlerinin enflasyona etkisi daha fazla olacak. Bu alanda enflasyonun aşağı çekilmesinin genel enflasyonda düşüş etkisi geçen yıldan daha fazla olurken, tersi durumda da yükselme etkisi daha fazla olacak.

Kurlardaki oynamanın en fazla etkilediği kalemler olan otomobil ve akaryakıt fiyatlarının payındaki artış, kurdaki oynamaların enflasyon etkisini de artıracak. Kurlar sakin giderse enflasyonda düşüş etkisi, artarsa da yükseliş etkisi daha güçlü olacak.

Sigara ve alkollü içkilerin payındaki azalmaya bağlı olarak vergi ayarlamalarının enflasyona etkisi daha sınırlı kalacak.

Yemek hizmetlerinin payındaki gerileme ise gıda fiyatlarındaki artışın bu cephedeki etkisinin daha sınırlı kalmasına yol açacak.

Bir fikir vermesi için geçen yıl enflasyon endekslerinde yaşanan artışı, 2018 yılı sepet ağırlıkları ile hesapladığımızda toplam enflasyon daha yüksek çıkıyor. 4 basamaklı harcama grubu sınıflamasına dayalı endeksleri baz aldığımızda, geçen yılın sepetiyle yüzde 11.92 olan yıllık enflasyon, 2018 sepetiyle 0.52 puan daha artarak yüzde 12.44 olarak hesaplanıyor.