Yeni kızlar, "haydi gelir testine"
Başlığı gören okuyucularımızın hadi canım eski kız-yeni kız da neymiş dediklerini duyar gibiyim. Ancak durum aynen başlıktaki gibi, SGK uygulamasına göre, 1.10.2008 sonrası kız çocuklarına (yeni kızlar) tıpkı erkek çocuklarda olduğu gibi öğrenim durumuna göre 18, 20 ve 25 yaş sınırlaması getirilmiştir.
1 Ocak 2012 itibariyle zorunlu genel sağlık sigortasının yürürlüğe girmesiyle birlikte, sigortalıların eş ve çocuklarının sağlıktan yararlanıp yararlanmayacağı veya erkek çocuklarının ne kadar süreyle yararlanacağı ya da hangi durumlarda sigortalıların çocuklarının gelir testine girmesi gerektiği konusunda birçok belirsizlikler bulunuyor.
1 Ekim 2008 tarihine kadar, yaşları ne olursa olsun evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan ve sigortalı olarak bir işte çalışmayan, buralardan gelir veya aylık almayan kız çocukları anne veya babaları üzerinden sağlık yardımı almayı sürdürmüştür. Yani, 5510 sayılı Kanun öncesi (1 Ekim 2008 tarihi öncesi) sigortalının eşi, çocukları ve ana babası hak sahibi olarak tanımlanmış, kız çocukları da evli olmadığı sürece sağlık yardımı almayı sürdürmüştür.
1 Ekim 2008 tarihinde 5510 sayılı Kanun'un yürürlüğe girmesiyle bir yandan Genel Sağlık Sigortası (GSS) uygulaması başlatılarak ülkede yaşayan herkes GSS kapsamına alınmış öte yandan da evli olmayan, evli olmakla beraber sonradan boşanan veya dul kalan ve sigortalı olarak bir işte çalışmayan, buralardan gelir veya aylık almayan kız çocuklarının anne veya babaları üzerinden sınırsız sağlık yardımı almaları sınırlandırılmıştır.
Kız çocuklarına anne ya da babaları üzerinden sağlık yardımı verilmesine ilişkin sınırlama getirilmesi 5510 sayılı Kanun'un en çok tartışılan düzenlemelerinden biri olmuştur. Sonrasında da 6111 sayılı Torba Kanun ile kız çocuklarının sağlık yardımlarına ilişkin daha farklı bir düzenleme getirilmiştir. Bu çerçevede yapılan düzenlemeler sonrasında bazı sigortalıların kız çocukları anne ya da babaları üzerinden sağlık yardımı alabilirken bazılarının bu hakkı ortadan kaldırılmıştır.
18 yaşını, lise ve dengi öğrenim veya 3308 sayılı Meslekî Eğitim Kanunu'nda belirtilen aday çırak ve çıraklık eğitimi ile işletmelerde meslekî eğitim görmesi halinde 20 yaşını, yükseköğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın bu kanuna göre malûl olduğu tespit edilen evli olmayan çocuklar bakmakla yükümlü olunan kişi sayılmıştır.
Düzenleme ile "bu kişiler tekrar ilgili kanunlarına göre bakmakla yükümlü olunan kişi sayılır" denilerek eski sosyal güvenlik kanunlarına diğer bir ifade ile 506 sayılı, 1479 sayılı, 2925 sayılı, 2926 sayılı ve 5434 sayılı kanunlara gönderme yapılmaktadır. Dolayısıyla öğrenim görmeyen 18 yaşından büyük kız çocuklarının sağlık yardımı haklarının olup olmadığını saptamak için 506, 1479, 2925, 2926 ve 5434 sayılı kanunlardaki hükümlere bakılması gerekmektedir.
SGK ortaya çıkan karmaşık durumu açıklığa kavuşturmak için yaptığı duyuru ile;
1- 2925 sayılı Kanun'a göre prim ödeyen sigortalıların 18 yaşından büyük erkek ve kız çocukları,
2- 1.10.2008 tarihinden önce mülga 506, 1479, 2926 sayılı kanunlara göre son bir yılda 120 veya 240 gün sigortalılığı bulunmayan ve 1.10.2008 tarihinden sonra yeniden çalışmaya başlayan sigortalıların 18 yaşından büyük erkek ve kız çocukları,
3- 15.1.2010 tarihinde SGK'ca devralınan 1.10.2008 tarihinden önce kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan devlet memurlarının 15.1.2010 tarihinden sonra durum değişikliği olan (evlenme, işe girme) 18 yaşından büyük erkek çocukları,
4- 5510 sayılı Kanun'un yürürlük tarihinden önce veya sonra 4/1-a ve 4/1-b sigortalısı üzerinden sağlık yardımı alan 18 yaşını tamamlamış öğrenci olmayan erkek çocukları,
5- 15.10.2010 tarihinde devralınan 15.10.2010 tarihinden önce TSK'da görev alan askeri ve sivil personelin 15.10.2010 tarihinden sonra durum değişikliği olan (evlenme, işe girme) 18 yaşını tamamlamış erkek çocukları,
6- 1.10.2008 tarihinde SGK'ca devralınan sigortalıların 1.10.2008 tarihinden sonra doğan çocukları,
7- 1.10.2008 tarihinden önce 506 sayılı Kanunun 85. maddesine göre isteğe bağlı sigortalılar ile 86. maddesine göre topluluk sigortasına tabi olup, sağlıktan yararlanma hakkı olmayan ve 1.10.2008 tarihinden sonra çalışmaya başlayan sigortalının kanunun 3. maddesinin 10. bendinde belirtilen şartları taşımayan erkek ve kız çocukları,
Bakmakla yükümlü olunan kişi sayılmayacağını, bu durumda bulunanların 5510 sayılı Kanun'un 3. maddesinin 10 numaralı bendine göre sağlık yardımlarından yararlanabileceğini açıklamıştır.
Anne ya da babası üzerinden sağlık yardımı alma hakkı bulunmayan kız çocuklarının GSS tescilleri yapıldığından nüfus idaresine kayıtlı olan adreslerinin bağlı bulunduğu kaymakamlıklardaki sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakıflarına başvurmaları gerekmektedir. Başvuru sonucu çıkacak gelire göre kız çocukları kişi başına düşen gelirleri asgari ücretin üçte birinden az ise prim ödemeyecekler.
Kişi başına düşen gelirleri asgari ücretin üçte biri ile asgari ücret arasında olanlar, asgari ücretin üçte biri üzerinden (295.50 - 886.50 TL arasında olanlar 35.46 TL), Asgari ücretle asgari ücretin iki katı arasında olanlar, asgari ücret tutarı üzerinden (886.50 - 1.773 TL arasında olanlar 106.38TL), Asgari ücretin iki katından fazla olanlar ise asgari ücretin iki katı üzerinden (1.773 TL'den fazla olanlar 212.76TL) GSS primi ödeyecek. Gelir testine girmeyenlerin aylık primleri 212.76 TL olacak.