Yeni hasılat standardı… Yeni iş modeli

ASLI GEDİK

Belki içinizden “Ne olmuş yani dünya mı değişiyor” diye soruyorsunuzdur. Ama şirket büyüklüklerini değerlendirirken kârlılık, büyüme, istihdam, ihracat bir yana, ciro bir yana demiyor muyuz? Fortune 500 listeleri net satış büyüklüklerine göre hazırlanırken biz de değişen hasılat standardına ve getirdiği değişikliklere uzak duramazdık. 

Kısaca neler değişiyor 

Standard değişen adıyla bize ipuçlarını veriyor: “Hasılat” yerine “Müşterilerle yapılan sözleşmelerden doğan hasılat”. Şirket hasılat yazabilmek için 5 aşamalı bir analizle sözleşmeden doğan performans yükümlülüklerini (hizmet ve/veya mal sunumu) belirlemeli, bunları ayrıştırmalı, ne zaman yerine getireceğini ve her biri için işlem fiyatının ne olduğunu tespit etmelidir. 

İzlenmesi gereken 5 adım 

1. Adım: Müşterilerle yapılan kontratları tespit et. 
2. Adım: Herbir kontratta Şirketin yerine getirmesi gereken zorunlu performansları- işleri belirle. 
3. Adım: İşlem fiyatını belirle 
4. Adım: İşlem fiyatını kontratta yer alan zorunlu performanslara – işlere pay et. 
5. Adım: Zorunlu performans- iş tamamlandığında hasılat kaydet. 

Yeni standardın özellikle sözleşmeyle müşterilerine birden fazla ürün ve/veya hizmet seçeneklerini aynı anda sunan, fiyat veya performansa bağlı olarak sözleşmelerini sıkça değiştirebilen, satış bedelinin değişken olduğu sektörleri etkilemesi beklenmektedir. 

Bu standardın bir diğer özelliği de farklı sektörel uygulamalara geçit vermemesi. İnşaat sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesi ve müşteri memnuniyet programlarından tutunda, daha önce ele alınmayan sözleşme değişikliklerinin hasılatı nasıl etkileyeceği, sözleşmelerde sunulan opsiyonların nasıl muhasebeleştirileceği, sözleşme maliyetlerinin aktifl eştirilip aktifl eştirilmeyeceği gibi daha önce değinilmemiş konuları detaylı olarak ele almakta. 

Yeni standart lisans ve fikri mülkiyet haklarına çok ayrıntılı örneklerle değinmekte ve eski standartla karşılaştırılamayacak kadar daha detaylı analiz ve dipnot açıklamaları istemekte. 

Detaylara girmeden önce son söz… 

Daha karmaşık sözleşmelere sahip sektörlerin yeni standarttan daha çok etkilenmesi beklenme birlikte, sözleşmelerin detaylarına inmeden "biz de bir şey değişmez" demek yanıltıcı olabilir. 

Yeni Hasılat Standardı 1 Ocak 2017 tarihinden geçerli olmakla birlikte geçmişe yönelik etkilerini tespit etmek ve yeni hasılat modeli oluşturmak zaman alacaktır. 
Kontrol…Kontrol 

Bu zamana kadar hasılat kaydetmek için yaptığımız risk ve fayda analizi diğer standartlarla uyumlu olarak yerini «kontrol»’e bırakıyor. Hasılat ancak k ontrolün müşteriye geçtiği an yazılabiliyor; bu da müşterinin hizmet veya üründen yararlanma hakkını elde ettiğinde veya kullanmaya başladığı zaman. 

Satış bedelinin değişken olduğu durumda da hasılat yazmak 

Satış bedeli veya satış bedelinin bir kısmı iade hakkı, performans primi, iskontolar, royality gibi ilerde gerçekleşip gerçekleşmeyeceği belirli olmayan olaylara bağlı olarak değişiyor olabilir. Mevcut standartta şirketler çoğu zaman bu belirsizlik nedeniyle hasılat kaydetmiyordu. Yeni standart ileride yüksek ihtimalle önemli bir iptal riski olmadığı sürece değişken tutarın hasılat olarak muhasebeleştirilmesine imkan tanıyor. Bu da mevcut standarda göre hasılatın daha erken bir safhada finansal tablolara yazılmasına olanak veriyor. 

Lisanslar-Fikri mülkiyet 

Fikri mülkiyet ile ilgili müşterilerine lisans veren şirketler bu lisansın müşteriye zaman içerisinde mi yoksa belirli bir anda mı devredildiğini tespit etmelidir. Yeni standart fikri mülkiyet ile ilgili lisansın ne zaman müşteriye devredildiğini ve ne zaman hasılat yazılabileceğine dair bir çok örnek vermekte. 

Sözleşme yapabilmek için harcanan paralar ne olacak?

Diyebilirsiniz ki bir sözleşme yapabilmek için onca masrafa katlanıyoruz. Bunun satış komisyonu var, mobilizasyon aktivite ücreti var, o var bu var… Yeni standart sözleşmeyi yapabilmek için katlanılması zorunlu maliyetlerin aktifl eştirilmesine ve hasılat süreci boyunca itfa edilmesine olanak tanıyor. Her masraf mı? Tabi ki hayır, kriterleri karşıladığı sürece… 

Satış fiyatı finansman içeriyor mu?

Aslına bakılırsanız mevcut ekonomik şatlar göz önüne alındığında özünde finansal tablolarda dikkate aldığımız bu konu, standartta artık açıkça belirtilmiş. Şirketin mal veya hizmeti sunduğu tarih ile müşterinin buna karşılık ödediği bedel arasında önemli bir zaman farkından kaynaklı finansman varsa, hasılat tutarında bu dikkate alınmalı ve gerekli ayrıştırma yapılmalıdır. 

Yönetim raporu misali detaylı dipnot açıklamaları 

Eski standartla karşılaştırıldığında yeni standard birçok niteliksel ve niceliksel dipnot açıklamaları istiyor. Örneğin mevcut sözleşmelerden ne kadar hasılat kaydedildiği, gelecekte ne kadar hasılat kaydedilmesi beklendiği; yapılan önemli tahminler ve varsayımlar.