Yeni bir hukuk alanı, veri hukuku
Av. Cengiz AŞKAN - (LL.M)/Antalya Barosu
Hukuk bilimi, düşüncesi yeniliğe açıktır. Yaşayış, düşünüş ve teknolojideki her değişim hukuka yansır. Veri alanındaki gelişmelerde bu yeniliklerden biridir. Veri artık hukuktur. Hukuk devleti ve hukuk bilimi veri alanına kayıtsız kalamaz. Veri aslında, hayatı ve hukuku yeniden tanımlamaktadır.
İçinde bulunduğumuz yüzyılın “veri yüzyılı” olarak değerlendirildiği bir dönemdeyiz1. Ülkemizde de “Ulusal Kamu Entegre Veri Merkezi” projesi başlaşmış 17.04.2017 ihale edilmiş ve halen yürümektedir2. Veri; toplumla, devletle, insanla ilgili olduğu ölçüde hukukla da ilgilidir.
Türk hukukunda da konuya ilgi3artmaktadır. Avrupa Birliği açısından ise “veri koruma”, “Dijital Çağ’ın en kapsamlı hukuk uyumlaştırma projelerinden biri olarak nitelendirilmektedir”4. Dolayısıyla konu çok önemli, kapsamlı ve günceldir. Bilinmesine, anlaşılmasına ve doğru uygulamasına büyük ihtiyaç vardır. Kalkınma Bakanlığının da konuya ilişkin çalışmaları vardır5.
İnternet, kamera, video, fotoğraf, program/yazılım/uygulama, cep telefonu, medya, haberleşme/uydular/iletişim, ticaret, sanat… kısaca hayat giderek sayısallaşmakta ve veriye dönüşmektedir. Veri artık hukuki bir kıymettir.
Veri hukukunun en önemli alanları; ticaret, vergi, muhasebe [bankacılık/şirketler], bilim ve sanayi, medya ve siyaset, kişinin özel/genel ile iş ve kültür hayatıdır. Veri, üretildikçe/yayınlandıkça, kullanıldıkça ve saklandıkça, hukuku da öne çıkmaya devam edecektir. Veri hukuku; özel hukuk ve kamu hukuk alanını ilgilendirdiği gibi, tüm özel sektörü ve kamu kurumlarını da ilgilendirir. Günlük yaşam içinde (yargı aşamasından önce) verinin hukuka uygun/aykırı kullanımı ve korunması, yargı aşamasında ise ispat, delillendirme ve hakların korunması veri hukukunun fonksiyon ve anlamını açıklar ve özetler. Veri, her zaman hukukun ilgi alanındadır.
Veriyi, hukuki kılan şey; üzerinde/içinde taşıdığı anlam/mesaj/fonksiyondur. İzah bağlamında verinin işlenmesi, çözümü ve yorumu, madenciliği ve yapay zekâ uygulamaları ise veri hukukunun şimdi ve gelecek açısından ufkunu ve kapsayıcılığını ifade etmektedir. Hukuk herkes için vardır, ancak kullanabilmek için önce bilmek gerekir. Bu anlamda; bilmekte hukuktur, hukukuna sahip çıkmaktır. Adalet ve toplum, hukuka sahip çıkıldığı ölçüde gelişir.
Hukuk bilimi, insan ve amaç odaklıdır. Ürettiği/ulaştığı her yeni düşünce herkes için gereklilik, herkes için faydadır. Türk hukuk literatürüne veri hukuku dâhil olmuştur. Sistematiği, bağlılığı/bağımsızlığı, delillendirme ve ispattaki yeri bilim ve uygulama açısından anlaşılmaya/tartışılmaya devam edecektir. Veri, olgu, kıymet ve hukuktur.
--------
(1) Ölmez, H.Sait: “Veriye Dayalı İnovasyon ve Açık Veri”, Kalkınmada Anahtar Verimlilik Dergisi, T.C. BSTB Aylık Yayın, Ankara, Aralık 2015, S.324 [ http://anahtar.sanayi.gov.tr/tr/news/veriye-dayali-inovasyon-ve-acik-veri/2201 ] [Erişim, 29.11.2017]
(2) Ulusal Kamu Entegre Veri Merkezi Projesi[ http://hgm.ubak.gov.tr/tr/sayfa/47] [Erişim, 29.11.2017]
(3) Avrupa ve Türk Hukukunda Kişisel Verilerin Korunmasına İlişkin Güncel Sorunlar- Uluslararası Sempozyum-Yeditepe Üniversitesi, 2-3 Aralık 2017[ http://law.yeditepe.edu.tr/tr/etkinlik/avrupa-ve-turk-hukukunda-kisisel-verilerin-korunmasina-iliskin-guncel-sorunlar# ] {Erişim, 01.12.2017], Kaya/Taştan:Kişisel Veri Koruma Hukuku, e kitap [ http://www.sinerjik.org/veri-koruma-hukuku/ ]
(4) Başalp, N: “Avrupa Birliği Veri Koruması Genel Regülasyonu’nun Temel Yenilikleri”, MÜHF - HAD, C.21, S.1, [http://dergipark.gov.tr/download/article-file/271091 ]
(5) Akıncı, A.Nur: Avrupa Birliği Genel Veri Koruma Tüzüğü’nün Getirdiği Yenilikler ve Türk Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi, Çalışma Raporu 6,Haziran 2017, [ http://www.bilgitoplumu.gov.tr/wp-content/uploads/2017/07/AB_Veri_Koruma_Tuzugu.pdf ]