Yatırımın doğrusu
Bugün yatırım üzerine sohbet etmek istiyorum. En büyük ve kurumsal şirketlerden, en küçük aile şirketlerine kadar herkesin büyüme için yapmak zorunda olduğu, ancak riskleri göz ardı ettiğinde veya yönetemediğinde problemli bir konu.
Yatırım konusunda tez canlıyız
İş dünyası olarak yatırımı, büyümeyi seviyoruz. İş dünyamızda, kurumsal, büyük ölçekli şirketlerimiz hariç, bu konuda risk iştahı sonsuz. Özkaynaklar güçlü olsun olmasın, finansa erişim imkanları sorunlu olsun olmasın, fizibilite yeterli olsun olmasın, iyi bir fırsat gördüğümüz zaman bunu değerlendirmek istiyoruz.
Yatırım konusunda hevesli patronlara, üst yönetimlere hep şunu söylerim: ister yeni bir şirket kurmak olsun, ister yeni bir ürün hattı veya makine yatırımı, ister yeni fabrika açmak, ister yeni bir marka oluşturmak, ister aynı sektörden bir firma satın almak, isterse de yurt dışında operasyon oluşturmak, bir yatırımda iki şey aramak gerek. Birincisi uyum. İkincisi fizibilite. Bunlar ne anlama geliyor açıklayayım.
Uyum
Uyum derken yatırımın stratejilerinize uyumundan bahsediyorum. Bırakmak, çıkmak istediği bir sektöre ciddi bir yatırım yapan bir patron dostum var. Nedenini sorduğumda, iyice büyüteyim, parlatayım öyle satayım cevabını vermişti. Uyarmama rağmen, gerileyen bir endüstride, zayıflayan bir pazarda, azalmış kurumsal şevk ve yetkinlikler altında bu işten zarar etti. O zaman önce stratejiyle uyum. Stratejiniz ne?
Gelecek üç, beş, on sene içinde hangi sektörlerde olmak istiyorsunuz. Bugün içinde bulunduğunuz sektörler, gelecekte de güçlü şekilde var olabilecek mi? İnovasyon kabiliyetleriniz sizi geleceğin sektörlerine taşıyacak veya mevcut sektörlerde farklılaştıracak mı? Bu yatırım buna hizmet ediyor mu? Yoksa size iyi bir fikir gibi geldiği ve “yapabildiğiniz” için yaptığınız bir yatırım mı?
Uyumun diğer boyutu kurumsal uyum. Bu yatırım şirketinizin mali, insan, teknoloji, operasyon ve kültür boyutları ile uyumlu mu? Bu yatırım, şirketin kurumsal kabiliyetleri içinde mi, dışında mı? Konuya işin paşasını bulur işin başına oturturum şeklinde mi bakıyorsunuz? Alt seviyelerde yatırıma uygun imkan ve kabiliyetler mevcut mu? Uzaktan izlediğim, esasen aklını ve girişimci ruhunu çok sevdiğim bir iş insanı var.
Bulunduğu sektörlerde de çok başarılı. Yeni bir sektörde fırsat gördü. Mali kaynakları yeterliydi, ki bu işe girişti. Yatırımdan birkaç sene içinde dönüş bekliyordu, ancak evdeki ROI çarşıya uymadı! Şirketin yönetsel ve operasyonel yapısı, kültürü ve yetkinlikleri işi doğru planlamaya ve yürütmeye yetmedi. Dışarıdan işi yürütecek iyi profesyoneller de almış olmasına rağmen, şirket kültürü, insanlar, organizasyon bu yatırımı kabullenemedi ve dışarı itti.
Fizibilite
İkinci unsur fizibilite. Bu olmadan asla yatırım peşinde koşmayın. Hatta olması yetmez, çok iyi hazırlanması gerekir. Yatırım fizibilitesi, bir iş fikri veya projenin uygulanabilirliğinin ve potansiyel başarısının kapsamlı bir değerlendirmesidir. Yatırım fizibilitesinde önce yatırımın hedef pazarı, müşteri ihtiyaçları, mevcut rekabet ve pazar büyüklüğü incelenir. Sonra teknik analiz yapılır. Projenin teknik gereklilikleri, gerekli kaynaklar ve altyapı değerlendirilir. Bunu finansal analiz takip eder.
Yatırım maliyetleri, işletme giderleri, nakit akışı ve karlılık tahminleri yapılır. Sonra hukuki ve yönetsel analiz gelir. İlgili yasal düzenlemeler, izinler ve yönetim yapısı incelenir. En son ise projeye ilişkin potansiyel riskler ve bunların yönetimi değerlendirilir. Yatırım fizibilitesi herhangi bir yatırım kararının temelidir. Hiçbir yatırım akla veya kulağa hoş geldiği ya da finans gücümüz var diyerek yapılmamalı. Yatırım yapacağınız zaman, lütfen uyum ve fizibilite unsurlarını göz önünde bulundurun.