Yastık altı altın stokundaki artış yavaşlasa da devam ediyor

Türkiye’de büyük bir kısmı yastık altında olan önemli miktarda altın yatırımı oldu­ğu bilinmektedir. Geleneksel bir yatırım aracı olarak değer­lendirilen altına ilgi, geçtiği­miz yıllarda belirgin bir şekil­de artmıştı.

Bu artışın ardın­dan, altın ithalatına Ağustos 2023’te 12 tonluk aylık ithalat kotası getirilmişti. TL faizin­deki artış ve yurt içindeki ters dolarizasyon eğilimi ile birlikte, altına olan ilgi son dönemde bir miktar azalmış olsa da son aylar­da altın ithalat tutarlarında artış gözlenmektedir. Bu da yatırımcı ilgisinin yeniden artmaya başla­dığını düşündürmektedir.

Kota uygulamasının altın itha­latını kayıt dışına kaydırdığına dair haberler de bulunmaktadır. Kasım itibarıyla son 12 ayda 18 milyar dolarlık çıkışa işaret eden ödemeler dengesindeki net ha­ta-noksan kaleminin de en azın­dan kısmen bu durumla ilgili ola­bileceği değerlendirilmektedir. Dünya Gazetesi’nde dün çıkan haberde, şubat ayında altın itha­lat kotasının 14 tona çıkarılaca­ğı duyurulmuştu. Kotanın artı­rılmasıyla en azından ithalatın kayıt içinde tutulmasının amaç­landığını düşünüyorum.

Altın yatırım stokunun hesaplanması

Altın yatırımlarının toplam boyutuyla ilgili yayınlanan res­mi bir veri bulunmamakla bir­likte, dış ticaret ve yurt içi üre­tim verileri kullanılarak tahmi­ni bir rakama ulaşılabilmektedir. Bu hesaplama için TÜİK’in aylık olarak yayınladığı dolar bazında­ki altın ithalat/ihracat (işlenmiş ve işlenmemiş) rakamları ile ay­lık ortalama altın fiyatlarını kul­lanarak ton bazında altın verileri hesaplanmaktadır. Buradan he­saplanan net altın ithalat mikta­rına, aylık bazda yayınlanan yurt içi altın üretimi de eklenmiştir.

Bu yöntemle 1984 yılından iti­baren yapılan hesaplamaya göre, yurt içindeki toplam altın stoku 2024 sonunda 4,119 ton (349 milyar do­lar) seviyesindedir. Bu ta­rihten önce de yurt içinde belirli bir miktar altın sto­ku olduğu göz önüne alındı­ğında, gerçek tutarın bunun biraz daha üzerinde olduğu tahmin edilmektedir. Ayrıca kayıt dışı altın ticareti doğal olarak bu hesaplamanın dışında kalmaktadır.

2022 yılında 257 ton olan al­tın stokundaki artış, 2023 yılın­da 361 tona yükselmiştir. Sonra­sında, TL faizlerindeki artışın et­kisiyle ters dolarizasyon eğilimi güçlenmiş ve altın yatırımlarına olan ilgi azalmıştır. Bu doğrultu­da, altın stokundaki artış 2024 yılında 176 tona gerilemiştir.

Yastık altı altın stoku artıyor

Hesaplanan altın stokunun ta­mamı kayıt dışı değildir. 2019 yı­lından sonra, uygulanan ekonomi politikalarının etkisiyle bankalar­daki değerli maden hesaplarında belirgin bir artış yaşanmış ve bu hesaplar Şubat 2021’de 667 tona ulaşmıştır. Ancak sonrasında bu hesaplar azalmış ve 2024 sonun­da 495 ton seviyesine gerilemiştir.

Altın stokunun bir kısmı da ka­munun sahipliğindedir. TCM­B’nin döviz rezervlerindeki altın miktarı geçen yıl 15 ton azalarak 542 tona düşmüştür. Buna karşı­lık, Hazine’nin altın rezervi 11 ton artarak 61 tona yükselmiştir. Böy­lece kamunun toplam altın rezer­vi, 2024 yılında 4 tonluk sınırlı bir düşüşle 603 tona gerilemiştir.

Kamu ve bankaların sahipli­ğinde bulunan altın rezervi dışın­da kalan kısım ise kayıt dışı altın stokunu yansıtmaktadır. Bu doğ­rultuda, yastık altı altın stokunun geçen yıl 144 ton artışla 3,021 to­na yükseldiği hesaplanmaktadır. Bu, mevcut durumda yaklaşık 255 milyar dolarlık bir kayıt dışı yatı­rım anlamına gelmektedir.

Faize rağmen altına ilgi sürüyor

2022 yılındaki 198 tonluk ve 2023 yılındaki 361 tonluk artışlar­la karşılaştırıldığında, altına yöne­lik yatırım ilgisinin önceki yıllara göre azaldığı görülmektedir. An­cak özellikle son aylarda kayıt dışı altın yatırımlarının artmaya baş­ladığı gözlemlenmektedir.

TL faiz seviyeleri hâlen cazip olmakla birlikte, önümüzdeki dö­nemde kademeli faiz indirimleri olacağı dikkate alınırsa, altın yatı­rımlarının yeniden artması muh­temeldir. Bu durum, TCMB’nin yatırımcıların dolarizasyon eği­limleriyle birlikte takip etmesi gereken önemli bir alan olacaktır.