Yapay zekada yakın gelecek: Telekomünikasyon, ulaştırma ve sağlık
Patentleri takip etmek, önümüzdeki dönemde hangi sektörlerde ne tür uygulamalar görebileceğimizi, üretimin nasıl değişeceğini, hangi teknolojilerin yayılacağını öngörmek için yol gösterici. Sadece geleceğe ilişkin öngörü oluşturmak değil, aynı zamanda geçmişten bugüne dünyada, farklı ülkelerde ve farklı teknolojilerdeki dönüşümü izlemek için de faydalı. Yapay zeka, son günlerde Türkiye'de çokça konuşulan bir konu haline geldi. Bugün dünyada yapay zeka gündeminde ne olduğuna patentler üzerinden WIPO verileriyle bir bakalım istedim. WIPO, yapay zeka teknolojilerini üç başlıkta sınıfl andırarak değerlendiriyor: Yapay zekada kullanılan teknikler (makine öğrenmesi gibi), fonksiyonel uygulamalar (ses ve görüntü işleme gibi) ve uygulama alanları (ulaştırma gibi). Yapay zekanın tarihi 1956'ya dayansa da, teoriden uygulamaya geçişin son 10 yılda hızlandığını söylemek mümkün. Yapay zeka ile ilgili bilimsel yayınlardaki büyük artış 2000'lerin başında görülürken, patentlerdeki önemli kırılma 10 yıl önce başlamış gibi görünüyor. Bilimsel çalışmaları uzun yıllara dayanan patentler ve onların ticarileşmesi ile birlikte, yapay zekanın uygulamanın doğrudan içine girdiği ve hızla yayıldığı bir dönemden geçiyoruz.
WIPO'nun yapay zeka teknolojileri ile ilgili analizine göre, yapay zekada kullanılan tekniklerdeki eğilimlere baktığımızda, hala makine öğrenmesi yapay zeka patentlerinin yüzde 40'ıı oluşturuyor. Derin öğrenme ise, bu teknikler söz konusu olduğunda patentlerin en hızlı arttığı alan olarak öne çıkıyor. Yapay zekanın uygulama alanlarındaki patentlere bakmak ise, bize önümüzdeki dönemde sektörlerdeki değişimleri değerlendirmek için imkan veriyor. Yapay zeka patentlerinde uygulama alanlarına göre ilk iki sırada, çok yakın rakamlarla, telekomünikasyon ve ulaştırma yer alıyor. Bu iki sektörü sağlık takip ediyor. Aşağıdaki şekil bize, yapay zeka patentlerinde uygulama alanlarına göre bu 3 alanı ve onlar altında öne çıkan alt alanları gösteriyor. Yapay zeka uygulamalarında telekomünikasyon sektöründe telefon hizmetleri ile radyo ve televizyon yayını öne çıkarken, ulaştırmada önemli bir farkla otonom araçlar ilk sırada yer alıyor. Sağlık sektöründe yapay zeka patentlerinin öne çıktığı alanlara bakınca ise, fizyolojik parametre izleme dikkat çekiyor.
Yapay zeka teknolojilerinde bu patentlerin sahibi büyük oranda şirketler oluyor. İlgili patent başvurularında ilk 30 başvuru sahibinin 26'sı şirket. IBM en büyük yapay zeka patent portföyüne sahip. İkinci sırada ise, Microsoft görünüyor. Her ne kadar ilk ikide yer alan şirketler Amerikalı olsa da, ilk 20'deki şirketlerin yarıdan fazlası Japonya'dan. Japonya ve ABD dışında listede Çin'i de görüyoruz. Şirketlerin yapay zeka patent havuzunda görüntü işleme öne çıkan alan olarak dikkat çekiyor. Şirketler arasında aynı zamanda birleşme ve satın alma işlemleri de hızla artıyor. Yapay zeka startupları ile özellikle Amerikalı büyük şirketlerin birleşme işlemleri öne çıkıyor.
Patentlerde en hızlı artan yapay zeka tekniği olan derin öğrenme söz konusu olduğunda ise, şirketlerin yerini Çin üniversiteleri ve Çin Bilimler Akademisi alıyor. Yapay zeka patentlerinin toplamına baktığımızda da, Çin'deki üniversitelerin öne çıktığını ve son 5 yılda önemli bir artışa neden olduklarını görüyoruz. Çin'i hala yalnızca üretim merkezi ve hatta imitasyon ülkesi olarak görenler bir kez daha düşünsün derim. Çin, imitasyondan inovasyona geçişi iyi yönetti ve bunu birçok göstergede de, uygulamada da izlemek mümkün hale geldi.
Peki Türkiye'deki imitasyondan inovasyona geçiş süreci? Hem bu kadar büyük bir teknolojik dönüşümün gerçekleştiği, hem de politik düzen değişikliğinin söz konusu olduğu bu yeni dünyada acil bir hareket planına ihtiyacımız olduğunu başka düşünen yok mu? Teşvik programlarımızdan, regülasyonlarımıza kadar taklitçiliği bırakıp, değişen dünyayı çok iyi anlayarak, boşlukları kavrayarak, kendimize özgün modellerle yeni dünyada yer bulmak aciliyet kazanmadı mı sizce de?