Yağlı tohumlarda yanlış politika ithalatı artırıyor...

Yağlı tohum üretimindeki sorunlar nedeniyle üretim azalırken ithalat artıyor. Geçtiğimiz hafta Ankara'da yapılan Bitkisel Yağ Sanayicileri Derneği'nin 37. Olağan Genel Kurul Toplantısı'nda başkanlık görevini Tahir Büyükhelvacıgil'e devreden Edip Uğur yağlı tohumlar sektörüne ilişkin önemli saptamalar yaptı.

Edip Uğur'un yaptığı sunuma göre sektörün görünümü, sorunları ve yapılması istenen öneriler  özetle şöyle:
1-Türkiye yağlı tohum üretimi 2014 yılında 2 milyon 741 bin ton olarak gerçekleşti. Bunun 1 milyon 200 bin tonu ayçiçeği bir o kadarı da pamuk tohumu. Bu üretime karşılık 2014 yılında yağlı tohum ve türevleri ithalatı ise 6 milyon 241 bin ton oldu. 2001 yılında 503 milyon dolar olan yağlı tohum ve türevleri ithalatı 2014'te 4 milyar 286 milyon dolara ulaştı. 
2-Yağlı tohumlu bitkiler, devlet alım garantisi olan, müdahale alım fiyatının uygulaması yanında primle de desteklenen hububatla rekabet edemiyor. Bu konuda önerilen çözüm, desteklemenin iki aşamada yapılması ve alternatif ürünlere karşı avantajlı duruma getirilmesi. İlk destekleme ekim zamanında üreticinin karar verme aşamasında yapılarak, primler alternatif ürünlere göre parite dikkate alınarak belirlenmesi isteniyor. İkinci aşamadaki destekleme hasat sırasında düzenleyici fark ödemesi primi olarak belirlenmesi, yağlı tohum üreticisinin mağduriyetini önleyecek düzeyde olması talep ediliyor.
3- Son yıllarda Gümrük Vergileri  gözetim fiyatı uygulaması ile çok sık değiştirildiği için sektör uzun vadeli plan yapamıyor. Ayrıca, sektör dışa bağımlı olmasına rağmen 1995 yılında belirlenen ve Dünya Ticaret Örgütü'ne (DTÖ) bildirilen yağlı tohumlu bitkilerin ve hamyağların gümrük vergileri üst limitlerinin hububat ve diğer tarım ürünlerine göre düşük. Yağlı tohumlar ve hamyağların üst limit gümrük vergileri DTÖ nezdinde yeniden ele alınarak, kendi aralarında yağ oranları indeksi de dikkate alınarak hububatlarda olduğu gibi geniş tutulması, diğer bir ifadeyle koruma amaçlı karar verme alanı, gözetim fiyatı değişikliğine gerek duyulmayacak şekilde belirlenmesi isteniyor.
4- Biyoyakıt üretiminde kullanılan  mısırın atığı olarak adlandırılan düşük vergili DDGS ithalatı devamlı artıyor. Bu ithalat, sektörün üretiminde bulunduğu ayçiçek, pamuk, kanola, aspir, soya, keten tohumu küspelerinin tüketimini yem rasyonlarında azalttığı gibi, DDGS, bünyesinde bulundurduğu yüksek protein ve enerji ile, yem sektöründe kullanılan yağ tüketimlerini ve çiftçilerin uzun uğraşlar sonrası ürettikleri mısır tüketimlerini de yem rasyonlarında azaltıyor.
5- Dahilde İşleme Rejimi kapsamında yapılan ihracatlar karşılığında sıfır (“0”) gümrükle ham yağ ithalatı son yıllarda yaşanan en önemli sorunların başında gelir. İhracat artışının tamamına yakınının Irak ve Suriye’ye olması ve iç piyasada düşük fiyatla teklif edilen ham yağ ile gümrüklerde belirlenen suiistimaller sektörde haksız rekabete neden oluyor.
6- Daha önceki yıllarda boya sanayinde soya yağı veya keten yağı kullanılırken gözetim fiyatından dolayı gümrük vergisinin aşırı artırıldığı son yıllarda, ayçiçek yağı kullanılması sıfır (0) gümrükle ayçiçeği yağı ithal edilmesi sektör açısından düşündürücü bir gelişme olarak nitelendiriliyor. Teknik ve sınai amaçlı yağlara ayçiçeği hamyağına uygulanan gümrük vergisi uygulanması isteniyor.  İkili anlaşma gereği Bosna Hersek’ten ithal edilen “0” gümrüklü rafine ayçiçeği yağının miktarı çok fazla olmasa da, piyasada fiyat dengesizliği yarattığı ve sektörde haksız rekabete neden olduğu ifade ediliyor.
7- Son zamanlarda hem iç piyasa, hem de ihracatta tağşişin yaygınlaşması dikkat çekiyor. Tağşişi-sahtekarlığı önlemek için hem içeride, hem de gümrük kapılarında denetimlerin sıkılaştırılması gerekiyor.
8-Ülke nüfusunun sağlıklı beslenmesi için daha fazla ve kaliteli bitkisel yağ tüketmesi, yağlı tohum ihtiyacının ülke içinden karşılanması, güven ve istikrar ortamında serbest rekabet şartlarında sektörün büyümesi ve ülke ihtiyaçlarının karşılayacak hale gelmesi hedefleniyor.

Özetle, yağlı tohumlarda dolayısıyla bitkisel üretimde uzun yıllardan bu yana dışa bağımlı olan Türkiye, uygulanan yanlış politikalar nedeniyle ithalat kıskacından kurtulamıyor. Yüksek girdi maliyetleri nedeniyle  üretim değil ama ithalat daha cazip hale getiriliyor. Bu yanlış ithalat politikasından vazgeçilmezse dışa bağımlılık daha da artacaktır.