Yabancıya konut satış furyası dindi
Yurt dışı yerleşiklere satılan konut sayısı martta sadece 1.778 adetle son 34 ayın, bu işlemlerden sağlanan aylık net döviz girişi ise şubatta 152 milyon dolarla son 44 ayın en düşük düzeyini gördü.
Yabancıların, vatandaşlık kampanyalarının etkisiyle ve özellikle pandemi döneminde yoğunlaşan, fiyatları yukarı iterek piyasada fiyat balonuna yol açan Türkiye’den konut satın alma furyası, durma noktasına geldi. Yurt dışı yerleşiklere satılan konut sayısı martta son 34 ayın, bu işlemlerden sağlanan aylık net döviz girişi ise şubat itibarıyla son 44 ayın en düşük düzeyini gördü. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre de yabancılara mart ayında sadece 1.778 konut satıldı.
Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü veri tabanı TAKBİS sisteminde yabancı olarak tanımlanan, Türk asıllı olmayan ve vatandaşlıktan çıkarılma ile ilgili 4112 sayılı kanuna tabi olmayan kişilere yapılan satışların toplulaştırılmışı olan TÜİK verilerine göre yabancılara satılan konutların aylık sayısı, Mayıs 2021’den bu yana olan dönemin en düşük düzeyine indi. Yurt dışı yerleşiklere satışlar özellikle 2021’in ikinci yarısından itibaren başlayan hızlı artış trendi ile 2022’in bazı ayları itibarıyla 9 bin adete yaklaşmıştı.
Aylık gelir 4 yıl önceki düzeye geriledi
Yabancıya satışlar, geçen yıl ikinci çeyrekten itibaren ise hız kesti ve başlayan gerileme süreci bu yıl da devam etti. Bu yılın ilk üç ayında yabancılara yapılan toplam satışlar, geçen yılın eş dönemine göre yüzde 48 azalarak 5 bin 685 adet oldu.
Yabancılara konut satışındaki düşüş, toplam satışları da aşağı çekti. İlk üç ayda toplam konut satışları yüzde 1,3 düşüşle 279 bin 604’e gerilerken, yabancılara satılanların toplamdaki payı da ilk çeyreklere göre yüzde 3,9’dan yüzde 2’ye geriledi. Merkez Bankası’nın açıkladığı Şubat 2024 dönemi ödemeler dengesi verileri de yabancıya konut satış gelirlerinde sert bir düşüşe işaret etti. Buna göre yabancılara satılan taşınmazlar yoluyla sağlanan aylık döviz girişi tutarı şubatta, sadece 152 milyon dolar oldu.
Aylık girişin, Haziran 2020’den sonraki dönemin en düşük düzeyinde gerçekleştiği görüldü. Anılan ayda 139 milyon dolar olan döviz girişlerinin aylık hacmi, izleyen dönemde artan satışlar paralelinde sürekli büyüyerek Haziran 2022’de 1 milyar 193 milyon dolara kadar yükselmiş ve Türkiye’nin ödemeler dengesi kapsamında döviz gelir-gider tablosunda anlamlı bir büyüklük ifade etmeye başlamıştı.
Yabancıya konut satışından elde edilen döviz gelirleri geçen yıl ikinci çeyrekten bu yana ise düşüş trendi izledi. Ödemeler dengesi verilerine göre yabancıların gayrimenkul alımları dolayısıyla kaydedilen döviz girişi yılın ilk iki ayında geçen yılın eş dönemine göre yüzde 38,4 azalarak 567 milyon dolar oldu.
Ulusal ekonomiye, satış bazında bir seferlik katkı sunan yabancıların gayrimenkul yatırımlarının yanı sıra, tesis kurma, satın alma, modernize etme yoluyla, üretim ve ihracat yapan; istihdam yaratan, teknoloji transfer eden, ulusal ekonomiye zincirleme ve devamlı etki ile milli gelir büyümesine katkı veren doğrudan “sermaye” yatırımlarında ilk iki aydaki girişler de düşük kaldı.
Dışardaki Türk yatırımlarında rekor tasfiye
İki ayda doğrudan sermaye yatırımları kapsamında ülkeye 616 milyon dolarlık bir giriş yaşanırken, tasfiyeler ve gurup içi kaynak aktarımları düşüldükten sonra net giriş ise 583 milyon dolar oldu, böylece gayrimenkul yatırımları da dahil toplam net doğrudan yabancı sermaye girişi 1 milyar 150 milyon dolarla geçen yılın aynı dönemindekinin yüzde 28,8 altında kaldı.
Yılın ilk iki ayında Türkler yurt dışına 860 milyon dolar tutarında doğrudan sermaye yatırımı gerçekleştirdi. Söz konusu tutar önceki yılın eş dönemine göre yüzde 1,4 azaldı. Türk sermayesinin yurt dışındaki yatırımlarında 335 milyon dolarlık tasfiyeye gittiği ilk iki ayda 106 milyon dolarlık grup içi kaynak aktarımı sonrası dışarıya net doğrudan yatırım yüzde 31,5 düşüşle 631 milyon dolar oldu.
Doğrudan yatırımlar yoluyla Türklerin yurt dışına aktardığı döviz, yabancıların gayrimenkul alımı ve grup şirketleri arası aktarmalar da dahil toplam net doğrudan yatırımlarından düşüldüğünde, bu alandaki net giriş 519 milyon dolarla geçen yılın aynı dönemindeki girişin yüzde 25,3 altında gerçekleşti. Karşılıklı doğrudan yatırımlar sonucu kaydedilen iki aylık net girişle aynı dönemdeki cari açığın sadece yüzde 9’luk kısmı finanse edilebildi.