Yabancının Türkiye'ye gelmesi için en iyi dönem,ama o güvensizlik y
Geçen yılın sonunda Türkiye'ye 1.000 dolar getiren bir yabancının eline 2.320 lira geçti. Bu 2.320 lira, yüzde 10 faizle bir kamu kağıdına bağlanmış olsa, bu yılın sonunda 2.552 liraya çıkacak. Doları 3 lira olarak esas alsak bile, 2.552 lira dolara çevrildiğinde ele geçen döviz 850 dolar olacak. Yani 150 dolar uçtu, yani dolar bazında yüzde 15 zarar var.
Bugün Türkiye'ye 1.000 dolar getirecek bir yabancının eline geçecek para kabaca 3.000 lira. Yani, yaklaşık sekiz buçuk ay önce getirilen 1.000 dolara göre çok daha fazla bir para ele geçecek.
Ama, dolar bazında yine çok yüklü bir kaybın ortaya çıkmayacağının garantisi var mı? Bugün 3 lira dolayında salınan kurun, yarın 3.10'a ya da daha yukarılara tırmanmayacağını kim garanti edebiliyor?
Bu garantiyi verebilsek, Türkiye yeniden oluk oluk sıcak paranın aktığı bir ülke olur. FED faiz artıracakmış, para güvenli limana gidermiş; önemli ölçüde doğru bu. Biz, gelişmiş ülkelerde elde edilen faizin kaç katını bir yılda veriyoruz. Hatta bazı ülkelerde faiz negatif, bunu da biliyoruz. Ne var ki, biz yüksek faiz veriyoruz, ama veremediğiniz başka bir şey var; kurla ilgili güven. Bunu veremediğimiz, hele hele son dönemde yaşananlar ve yaşanacaklardan sonra hiç veremeyeceğimiz için de yabancı tabii ki gelmiyor ve gelmeyecek.
Yoksa, şu kur düzeyi olağanüstü sayılır. Tam bir yıl önce 2014'ün ağustos ayında dolar 2.16, euro 2.88 dolayında bulunuyordu. Bir yıl geçti, kur nerelere geldi; özellikle de dolar.
Bir yıl önce gelen pişman. Çünkü çok para kaybetti. Bir kere eline şimdiki kura göre çok daha az para geçti. İkincisi, özellikle dolar getirmiş olanlar, çok yüksek oranda zarar etti.
Bu kur düzeyi olağanüstü, ama...
Yabancı yatırımcı için bu kur düzeyi olağanüstü, harika. Getir şimdi 1.000 doları, çevir 3 liradan, faiz de yükselmiş bir miktar, en az yüzde 10 elde edecek şekilde kamu menkul kıymetlerine yatır bu parayı, bir yıl sonra da 3.300 lira geçsin eline.
Ama ya dolar bu bir yılda çok hızlı artarsa? Yabancı bunun hesabını yapmayacak mı yani? Bırakın bir yılı, biz gün içinde bile çok farklı kur düzeyleri görüyoruz son dönemde. Birkaç kez yaşadık da hatta; köşeyi yazıyoruz, yazıda o günkü kurun hangi düzeyde olduğuna ilişkin bilgi var, akşam üstü değişikliğe gitmemiz gerekiyor, çünkü kur değişiyor.
Şimdi böylesine kaygan bir zeminde, siz yıllık yüzde 10 faiz verseniz ne olur, vermeseniz ne olur... Yıllık faizi yüzde 15'e çıkarsanız ne olur, çıkarmasanız ne olur...
Faiz işlevsel olmaktan uzaklaşıyor
Faizi artırmanın vatan hainliğiyle eşdeğer tutulmaya çalışıldığı günlerden geçtik. Hatta faizi düşürmemek bile aynı sınıfa sokuldu bir dönem. Benzer görüşler şimdi de korunuyor mudur, bilinmez. Ama, hainlikti değildi, tartışması çok zaman yitirmemize yol açtı. Zamanında önlem alınmayan hastalığın ilerlemesi gibi, üstüne bir de seçimler yığıldıkça yığıldı, nasıl hortladığı, niye hortladığı bir türlü anlaşılamayan terör eklendi, dış koşullar zorladı ve döviz tutulabilir olmaktan çıktı.
Artık, dün itibariyle diyemiyoruz bile, şu satırların yazıldığı saat 15.00 itibariyle, önceki güne göre dolar yüzde 1.5'e, euro ise yüzde 2'ye yakın değer kazanmış durumda. (Sabah saatlerinde çok daha yüksek oranların görüldüğü de biliniyor zaten.) Öyle görünüyor ki, bundan sonra "Şu saat itibariyle" diye kayıt düşerek verebileceğiz dövizin düzeyini.
Şimdi iş buralara gelmiş, bırakınız yarını, birkaç saat sonrasını bile kestiremez durumdayız, faizin bir işlevi kalmamış. Biraz önce de belirttik ya, faizi yüzde 15 yapsanız ne olur ki bugün? Dövizin bir yıl içinde yüzde 15'ten az artacağı yönünde bir güvence verebilir misiniz, geçtik güvence vermeyi, bu yönde bir güven oluşturabilir misiniz, yani yabancı yatırımcıyı çekebilir misiniz?
Faiz artarsa hiç etkisi olmaz değil tabii ki, olur. TL'nin faiz artışından dolayı değerli hale gelmesi ya da başka bir ifadeyle pahalanması, dövize olan yönelmeyi bir ölçüde de olsa önleyebilir. Ama bu, iç piyasadan gelen döviz talebini frenleme anlamı taşır. Yoksa, faiz arttı, diye yurtdışından taze döviz girişinin başlayacağı anlamına gelmez.
Çünkü artık yabancı yatırımcı için Türkiye'deki koşullar çok değişmiş durumdadır. Kasımdaki seçimde de benzer bir sonuç çıkarsa ne olacağını onlar da düşünmüyor mu yani. Ekonomik açmazlar bir yandan, Güneydoğu bir yandan, siyasi istikrarsızlık bir yandan... Siz, bir yabancı fonu yönetiyor olsanız, böyle bir Türkiye'ye para getirir miydiniz?
Ve tekrar tekrar düşünmekte yarar var. Acaba Türkiye 7 Haziran'da oluşan Meclis'ten bir hükümet çıkarabilseydi, ekonomi böylesine karanlığa sürüklenir miydi, terör böylesine hortlar mıydı? Daha da önemlisi şunu düşünmek gerek; ya kasım seçiminden de benzer bir sonuç çıkarsa...