Yabancının portföyü hızlı eridi

İçeride siyasi tutuklama­lar ve bunu protesto için başlatılan toplumsal ey­lemlerin damga vurduğu mart ayının son iki haftasında, ya­bancıların Türk hisse senet­leri ve tahvillerindeki portföy yatırımlarından yaptıkları sa­tışlarla 4 milyar dolara yakın sermaye çıkışı yaşandı.

Merkez Bankası verileri­ne göre, İstanbul Büyükşehir Belediye (İBB) Başkanı’nın 19 Mart’ta gözaltına alınma­sı üzerine son iki gününde pi­yasalarda sert dalgalanmala­rın yaşandığı 14-21 Mart haf­tasında yabancıların hisse senedi portföylerindeki sa­tışları ile 443,6 milyon, dev­let iç borçlanma senetlerinde­ki (DİBS) satışları ile de 439,5 milyon dolarlık çıkış yaşan­dı. Aynı hafta yabancılar özel sektör tahvillerinde (ÖST) ise 3,4 milyon dolarlık bir alım yaptı. Böylece söz konusu haf­tada yabancı portföy yatırım­larındaki çözülme ile toplam net sermaye çıkışı 879,8 mil­yon dolar oldu.

Haftalık bazda tarihi en büyük çıkış

Türkiye’de siyaset sahnesin­deki gelişmelerin yabancı yatı­rımcı açısından etkisi izleyen haftada artarak devam etti. Tu­tuklama kararının çıkmasının ardından İstanbul başta çeşitli illerde kitlesel eylemlerin baş­ladığı, siyasal ve sosyal gerili­min zirve yaptığı 21-28 Mart haftasında ise yabancı çıkışla­rı tarihi rekor kırdı. Anılan haf­tada yabancıların hisse sene­di portföyünde 651,9 milyon, DİBS portföyünde 2 milyar 388,1 milyon ve ÖST’lerde 47,6 milyon dolar olmak üzere top­lam çıkış 3 milyar 87,6 milyon dolara yükseldi.

21-28 Mart’ta yabancıların DİBS portföyündeki ve top­lam portföy yatırımlarında­ki haftalık çıkışların Merkez Bankası’nın ilgili verileri ya­yımlamaya başladığı 11 Eylül 2020’den bu yana gerçekleşen en yüksek hacim olduğu belir­lendi.

Merkez Bankası’nın son 238 haftayı kapsayan veri se­tine göre, yabancıların DİBS portföyünde bundan önceki en yüksek haftalık çıkış 1 mil­yar 490,9 milyon dolarla 31 Ocak-7 Şubat 2025 haftasın­da yaşanmıştı. Anılan hafta­da yabancıların Türk menkul kıymetleri portföyündeki top­lam çözülme de 1 milyar 530 milyon dolar olmuştu. Toplam portföyde bir haftada yaşanan en yüksek çıkış ise 2 milyar 4,5 milyon dolarla 19-26 Mart 2021’de gerçekleşmiş, bunun da 1 milyar 191 milyon dolarlık kısmı yine DİBS’lerdeki çözül­meden kaynaklanmıştı.

Yabancı DİBS ve hisse portföyü 11,8 milyar dolar eridi

Yurt dışı yerleşiklerin Türk menkul kıymetlerinden olu­şan portföyünün (stok) piya­sa değeri ise 14-21 haftasında 9 milyar 241,2 milyon ve 21- 28 Mart haftasında 2 milyar 515,3 milyon dolar olmak üze­re iki haftada 11 milyar 756,5 milyon dolar küçülerek 45 milyar 663,9 milyon dolara in­di. Anılan iki haftadaki azal­manın 6 milyar 609,2 milyon doları Borsa’daki, 5 miyar 74,3 milyon doları DİBS, 73 milyon doları da ÖST portföyündeki değer kaybından kaynaklandı.

Yabancıların menkul kıy­met portföyünün 11 Eylül 2020’de 26,3 milyar dolar olan değeri, ilk kez 24 Mayıs 2024 haftasında 50 milyar doları aşmıştı. Aylık bazda bu yıl ocakta 54,6 milyar, şubat­ta 52,7 milyar dolar olan ya­bancıların Türk menkul kıy­met portföyü, 14 Mart itiba­rıyla 57,4 milyar dolara kadar ulaşmıştı.

Küresel belirsizlikle risk büyüdü

İçeride kırılgan ekonomik dengelere yansıyarak dalgalanmalara yol açan siyasi ve sosyal gerilim devam ederken, ABD’nin 2 Nisan’da açıkladığı ve dünya ekonomisinde taşları yerinden oynatan radikal gümrük tarife değişiklikleri ile küresel planda da artan gerilim ve belirsizlik buna eklendi. ABD’nin dış ticaretinde Çin başta rakip ülkelere ağır vergiler getirmesi küresel ticaret savaşları yeniden alevlendi. Karar üzerine tüm dünya borsalarında sert düşüşlerle finansal piyasalarda çalkantılı bir döneme girildi.

İçeride yaşanan ve ekonomik dengeleri olumsuz etkileyen gerilimin yanı sıra dünyada artan belirsizlikler ve devam etmesi beklenen finansal dalgalanmalar dolayısıyla ülkedeki yabancı sıcak parada daha büyük boyutlarda kaçış olasılığı, ciddi risk oluşturuyor.

Merkez Bankası 41,5 milyar dolar kaybetti

İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı Ekrem İmamoğlu’nun da aralarında bulunduğu çok sayıdaki kişiye yönelik 19 Mart’ta başlatılan operasyon sonrası ortaya çıkan gerilim sürecinde yerleşiklerin dövize atağı nedeniyle yükselen kurları dengelemek için Merkez Bankası’nın yaptığı döviz satışları ile swaplar hariç net rezervi 61,1 milyar dolardan 19,3 milyar dolara geriledi.

Gerilimin ardından ekonomi yönetimi, piyasaları kontrol altına almak için ek önlemler uygulamaya koyan Banka’nın bu dönemde uğradığı rezerv kaybı 26 milyar dolardan fazla bir bölümünü sürecin ilk üç gününde olmak üzere toplamda 41,5 milyar dolara ulaştı. Banka, bu satışların 39,2 milyar dolarının rezervlerden, 2,3 milyar dolarının ise fiziki olmayan vadeli döviz işlemlerinden gerçekleştirdi.

Kaçış eğilimi güçlenirse

 “Para ile para kazanma” esasına dayanan ve faiz-kur makasından yararlanarak spekülatif kazanç hedefleyen sıcak para yatırımları, Borsa’daki hisse senedi ve borçlanma senetlerine park eden yabancı parasının yanı sıra, yüksek faiz cazibesiyle ülke merkez bankası ve bankalarında tutulan efektif ve mevduatlar, ülkenin kamu ve özel sektörüne kullandırılan kısa vadeli krediler ve kısa vadeli ticari kredileri de kapsıyor. Düşük getirili bir ekonomiden sağlanan kaynakla, yüksek getirili bir ekonomideki finansal araçlara yapılan kısa vadeli yatırımlar, ilgili ülkenin ulusal parasının diğer dövizler karşısındaki değeri düştüğü ya da sabit kaldığı durumlarda, yüksek getiriler sağlıyor.

Siyasal alanda ve ekonomide risklerin artması durumlarında, sıcak para fonları hızla pozisyon değiştirme imkânı sayesinde ülkeden kaçabildiği için bulunduğu ekonomi için risk oluşturuyor. Sıcak para getiren yabancıların, siyasi istikrarsızlığın giderek artacağı algısının güçlenmesi durumunda çıkışların hızlanarak sürebileceği belirtiliyor.

Böyle durumlarda genelde önce Borsa’daki hisse senetleri ve ülke tahvillerine park etmiş yatırımlarda çıkış yaşanıyor. Kısa vadeli spekülatif yabancı sermaye yatırımlarındaki ani çıkışlar, kur şokları, ani faiz yükseltme ve benzeri radikal önlemler olma zorunluluğu doğurabiliyor, büyük hacimli çıkışlar ekonomik dengeleri alt üst edebiliyor.

 Türkiye'nin risk primi arttı

ABD’nin açıkladığı gümrük vergileri ve bazı ülkelerin buna misilleme niteliğindeki kararları üzerine dünya borsaları sert düşüşler yaşarken ardından Türkiye'nin risk primi de hızla yükseldi. Ülkenin kredi ödeyebilme durumunu gösteren ve beş yıllık Türk tahvillerinde 19 Mart’ta 255 olan kredi risk primi (CDS), gerilim sürecinde 377 baz puanla son bir buçuk yılın en yüksek düzeyini gördü, 7 Nisan itibarıyla 372 düzeyinde oluştu. 10 yıllık tahvillerde ise 21 Mart’ta 400’e yaklaşan CDS, inişli çıkışlı bir seyirle yüksek düzeyini korudu.

CDS’nin yükselmesi, borçlunun iflas riskinin, yani borçlarını geri ödeyememe olasılığının arttığı anlamına geliyor. Başka deyişle yükselen CDS değerleri, ülkenin borç yükümlülüklerini yerine getirme kapasitesi konusunda piyasa kaygılarını yansıtıyor. Artan risk pirimi, borçlanma senedi olarak ülke tahvillerine ilgiyi azaltıyor, bunları elinde bulunduranları satışa yöneltiyor.