Yabancı

Bu aralar yabancı sermaye, yabancı hakem, yabancı futbolcu sayısı, yabancılara konut satışı sıkça tartışılırken ana akım tarafından önerilen ortodoks ekonomi politikası sonuçları iddia edildiği gibi başarı getirmeyip, kırmızı kartı seçimde görünce konuya yabancı ekonomist başlığını da tartışmak gerekir mi? Ana akımda öneriler ve iddia neydi?

Faiz çok düşük, enflasyonu körüklüyor. Kur yükselişini engellemiyor. Dış ticaret açığına olumsuz katkı sunuyor. Faizler artmalı, iktisat bilimi kurallarına geri dönülmeli. Gelinen noktada enflasyon, kur, faiz, bütçe açığı artıyor. Dış ticaret açığı enerji ve altın (ithalatı) kaynaklı düşüyor. Yabancı sermaye beklendiği gibi gelmiyor. Kredi kartı harcaması düşmüyor, CDS primi düşerken dış borç faiz yükü, iç borç faiz yükü artıyor.

Enflasyon oranları 2021 sonu %36.08 iken 2022’de %64.27 olmuş, Mayıs 2023 sonunda %39.59 iken, yılsonunda %64.77 ve son olarak %68.50 oldu. Faiz 5 katına çıkarken enflasyon düşmedi. Kur Mayıs 2023’de 20.70 TL iken şu anda 32.00 TL civarında.

Heterodoks ve ortodoks dönemin kur artış oranı neredeyse aynı %60 civarında. 10 aylık süreçte epistemolojik kopuşa karşı önerilen rasyonel acı reçete beklentileri sağlamayıp linkleri bağlamayınca geç kalındı, yeterli değildi, yapışkan enflasyon var, reel faiz yok gibi yabancı merkez bankalarının faiz artışları ile düşmeyen enflasyona dair savlar önce sahaya sürüldü.

Gelinen noktada sıkılaşmaya dair alınan önlemler satın alma gücüne fayda sağlamak bir kenara yük bindirince kırmızı kartı gördü. Maliye politikası (vergiler) eşlik etmeli, kamuda tasarruf, daha çok sıkılaşmak lazım, kredi kartı taksitleri kapatılmalı, asgari ücrete zam yapılmamalı, daha uzun süre lazım şeklinde U dönüşler sahaya çıktı.

Heterodoks dönem 17 ay sürmüştü. Mayıs’tan bu yana 10 ay geçti. Beklenti yazın Fed’in faiz indirimi ve baz etkisi ile enflasyon artış oranının düşmesi. Maliyet enflasyonunun, arz enflasyonu ile birleşmesi sonrası küresel enflasyon gibi bizde enflasyon arttı. 2022 yılında Rusya Ukrayna Savaşı ile petrolün 120 dolar tarihi zirvesine çıktığını unutmayalım. Ki dış ticaret açığımız o yıl neredeyse enerjiden kaynaklıydı.

Satıcı enflasyonu (kâr güdümlü enflasyon), bizdeki adı ile fahiş fiyat dünyada Lagarde, Biden gibi isimler tarafından kabul edilirken, ana akım ortodoks iktisat bizde asgari ücret, kredi kartı harcamaları nedeni ile enflasyon oluştuğunu iddia ediyor(- du). Fed’in faiz artışı ile enflasyonu düşürdüğünü iddia ederken rekor zararını, perakende satışların, tüketici kredileri ile kredi kartlarının niye rekorlar kırdığını, tasarrufların tarihi en düşük seviyeye geldiğini ise pas geçiyorlardı.

2 ve 10 yıllık tahvil verim eğrisi negatife döndüğünde ABD’de genelde resesyon yaşanırken şimdi yaşanmamasının nedeni burada. ABD halkı enflasyon nedeni ile çılgınlar gibi harcıyor, borcu borçla ödüyor. Demek ki konunun faizle ve seviyesi ile alakası yok. Çünkü arz enflasyonunda, satıcı (kâr çekişli) enflasyonda faizin etkisi minördür. Talep enflasyonunda etkilidir.

Nitekim geçen sene Temmuz’dan beri Fed faizi sabit tutuyor. Enflasyon hedefe geldi mi? Hayır. Peki, bu da mı gol değil? Bizde kredi kartı hacminin düşmüyor olmasının nedenlerini bir daha hatırlatırsak, borç çevirme, satın alma gücünün kartla ikame edilmesi, etiketlerde sağ tarafta artan bir sıfır ile mevcut banknotların yetersiz kalması, ödeme sistemlerinin gelişmesi, esnaf ve mikro işletmelerin kartları işletme sermayesinde kullanması.

Okul kayıt dönemi ve bayram öncesi kredi kartı faiz oranı artınca, piyasaya ve dinamiklerine yabancı kalınca kredi kartlarının taksite kapatılması, kart faiz oranının 5 katına çıkması bir fayda sunmuyor. Kredi mevduattan verilir, politika faizi içseldir, KKM dolarizasyona dâhildir, swaplar rezervlerden düşülür, bankalar merkez bankasından ucuza para alıp piyasaya pahalı satıyor, reel faiz şarttır, merkez bankası zarar etmez, bütçe açığını kapamak için vergi şarttır, ana akım ortodoks politika tek çözümdür.

Bu ezberlerin veriler ve bilimsel esaslarla yanlışlığına, neoliberal yabancı iktisat politikalarına, 17.000 TL asgari ücret, 10.000 TL emekli maaşı enflasyon yaratıyor diyen kendisine ve piyasaya yabancı neoklasik ana akıma seçmen kırmızı kartı gösterdi.