Yabancı yatırımcının tedirginliği artıyor, DİBS'ten net çıkış var

Biz bile anlamakta zorlanıyoruz, yabancı yatırımcının anlam vermesini hiç bekleyemeyiz. Rüşvet ve yolsuzluk operasyonu soruşturması açılmasıyla başlayan sürecin böylesine dallanıp budaklanmış olmasını yabancılar kesinlikle anlamıyorlardır. Gözaltı kararı veren savcıların yangından mal kaçırırcasına görevden alınacağını, savcının yasal talimatını yerine getiren polisin görevinden olacağını, kimi yerde de polisin amirlerinin talimatıyla savcının emrini yerine getirmeyeceğini duysa inanmayacak bir yabancı, bir de bunları yaşamak durumunda kalınca neler hissediyordur, tahmin etmek hiç zor değil. “Şimdi bunların yaşandığı bu ülkede, yarın kim bilir neler olur, ne gibi kararlar alınır” kaygısı yaşamaması mümkün mü... 

İstediğimiz kadar aksini söyleyelim, yabancıyı kaygılandıracak kararların alınmayacağını savunalım. Elbette yabancılar “Ayinesi iştir kişinin, lafa bakılmaz” sözünü bire bir bilmiyorlardır, ama kendi dillerinde de benzer laflar kuşku yok ki vardır.

Son zamanlarda yabancı yatırımcıyı kaygılandıracak her şeyi yaptık. Yapmaya da devam ediyoruz. Bunun “meyvelerini” de topluyoruz. Dolar 2.20’nin çok üstünde, euro da 3’ü çoktan geride bıraktı. Belki de kurda bugünler iyi günler. Çok yakın bir gelecekte döviz kurunu çok daha yukarılarda görme olasılığımız hiç de az değil. 

Yabancılar terk mi ediyor?

Bu sorunun yanıtını detaylı olarak irdeleyeceğiz. Ama daha önce, yabancı yatırımcının Türkiye’deki portföy yatırımının nasıl irdelenebileceği üzerinde durmakta yarar var.
Yabancı yatırımcıların Türkiye’deki hisse senedi ve devlet iç borçlanma senedi portföylerini iki türlü izlemek mümkün. Bu yöntemlerden biri ve en çok kullanılanı, yabancıların portföy büyüklüklerine bakmak. Diğer yöntem ise, portföy büyüklüğünden fiyat hareketini ve kur etkisini arındırmak. Kuşku yok ki gerçek durumu, portföyün bir anlamda reel gelişimini ortaya koyan arındırma işlemine tabi tutulmuş olan veri gösteriyor.

Örneğin yabancı bir yatırımcının elinde fiyatı 10 lira olan 100 adet hisse senedi varsa, 1.000 liralık bu portföy, hisse senedi fiyatı 9 liraya gerilediğinde 900 liraya inecek, ama yabancı Türkiye’de kalmaya devam ettiği için değişen bir durum olmayacak. Hele bu süreçte kur örneğin 2 liradan 2.10’a çıkarsa, başlangıçta (1.000/2) 500 dolar olan portföy, (900/2.10) 429 dolara gerileyecek. Oysa yabancı yatırımcının elinde hala 100 hisse senedi var, ama portföy 500 dolardan, 429 dolara indi.

İşte Merkez Bankası bir anlamda fiktif de denilebilecek bu yanıltıcı durumu ortadan kaldırmak için yabancıların hisse senedi ve devlet iç borçlanma senedi portföylerini fiyat değişimi ve kur hareketinden arındırarak izliyor. Böylece, yabancı portföyünün fiyat ve kur hareketlerinden dolayı mı, yoksa net çıkış yüzünden mi azalmakta ya da artmakta olduğunu görme şansımız oluyor. 

Borsadan çıkış pek yok

Bu açıklamadan sonra gelelim son dönemde neler yaşandığına... Son dönem, diyoruz ama, elimizdeki veriler 10 Ocak tarihine ait, yani geçen hafta ne olup bittiğini rakamsal olarak bilme şansımız yok. Dolayısıyla değerlendirmeyi 10 Ocak tarihine kadar olan dönem için yapmak durumundayız. 

Öncelikle vurgulayalım, yabancı yatırımcının hisse senedi piyasasına sırtını dönmesi gibi bir durum kesinlikle söz konusu değil. Yabancıların hisse senedi portföyü geriliyor gerilemesine ama bu durum hisse senedi fiyatlarının düşmesi ve TL’nin değer yitirmesinden kaynaklanıyor. Asıl kaygı verici gelişme devlet iç borçlanma senetleri piyasasında yaşanıyor.

Yabancı hareketinin kasım ayının ilk haftasından sonra belirginleştiği gözleniyor. Öyle ki, 8 Kasım’dan 10 Ocak’a kadar olan yaklaşık iki ayda yabancının hisse senedi portföyü 5.2 milyar, DİBS portföyü 8.2 milyar dolar azaldı. Ancak bunlar, görünürdeki rakamlar ve yanıltıcı olabiliyor. O yüzden de, fiyat değişiminden arındırılmış farka bakmak gerekiyor.
Yabancı yatırımcıların hisse senedi portföyü, 8 Kasım-10 Ocak döneminde görünürde 5.2 milyar dolar azaldı azalmasına ama, bu gerilemenin tümü fiyattaki düşüş ve kurdaki artıştan kaynaklandı. Bu dönemde yabancıların hisse senedi portföyü arındırılmış halde azalmak bir yana 746 milyon dolar arttı.

Yani, yabancı yatırımcının borsadan çıktığı, böylece ekonominin büyük zararlar gördüğü iddiasının temelsiz olduğu resmi rakamlarla bir kez daha belgelenmiş oldu. Kaldı ki, yabancı yatırımcı borsadan gerçekten çıkıyor olsa bile, bu durum ekonomiye ileri sürüldüğü gibi zarar veren bir durum da yaratmazdı.

Yabancı DİBS’ten çıkıyor 

Son iki aylık dönemde yabancı yatırımcıların repo da dahil DİBS portföyü 8.2 milyar dolar azaldı. Bu azalmanın bir kısmı kur artışından, bir kısmı faizin yükselmesinden, yani fiyat düşüşünden kaynaklandı; birkısmı da gerçek azalmayı gösteriyor. İşte piyasa fiyatı ve kur hareketlerinden arındırılmış gerçek gerilemenin miktarı iki ayda 3.6 milyar doları buldu. 

Yabancıların DİBS stoku, geçen yılın nisan ayı sonunda 70 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu. Tutar, neredeyse düzenli denilebilecek şekilde azaldı ve 10 Ocak’ta 50 milyar dolara geriledi. Kuşkusuz bu gerilemede, TL’nin değer kaybının ve faizin yükselmesinin önemli bir etkisi var.

Kur artışı çok normal 

Yabancı yatırımcı, hisse senedini, iç borçlanma senedini sattığında yurtdışına eline geçen Türk Lirası ile çıkmayacağına göre döviz talep edecek. Bundan kaçış var mı, yok! Dolayısıyla biz borsadan ve DİBS piyasasından çıkışı önleyemediğimiz takdirde dövizdeki artışın önüne geçme şansına sahip değiliz. 

Kaldı ki, döviz talebi yalnızca yabancı yatırımcıdan da gelmiyor. Döviz yükümlülüğü olan ister reel sektör, ister vatandaş, onlar da döviz talebinde bulunuyorlardır. Böylece, hem yabancının “Ben gidiyorum” yaklaşımıyla ortaya koyduğu döviz talebi, hem Türk şirketleri ve vatandaşlarının “Bana da lazım” diyerek yarattıkları döviz talebi yüzünden biz kurlarda daha çok artış izleriz. 

Kaynar suya atılan kurbağanın bir anda zıplaması ya da ılık suya bırakılan kurbağanın suyun yavaş yavaş ısıtılması durumunda tepki vermemesi deneyi vardır. Biz de eskiden devalüasyonlar gördüğümüzde aniden zıplardık. Şimdi ise kur yavaş yavaş ısıtılıyor!