Yabancı sermaye nereye gidiyor?

Son yirmi yıldır kurumlar vergisi oranları dünyada düşme eğiliminde. 1980’de dünyada ortalama kurumlar vergisi oranı %40,18’di. Örneğin, daha 2017 yılında ABD’deki kurumlar vergisi oranı %39’un biraz altındaydı. Aşağıdaki tablo, bazı devletlerde işletme kazançları üzerinden alınan vergilerin toplam oranını gösteriyor.

-Macaristan........................ %9

-İrlanda................................ %12,5

- Litvanya .............................%15

-Birleşik Krallık .................%19

-İsviçre..................................%19,65

- Estonya............................... %20

-Norveç ................................%22

-Lüksemburg......................%24,94

-Belçika................................. %25

- İspanya................................ %25

-ABD...................................... %25,77

- Hollanda.............................%25,80

- Fransa............................. %25,83

- Kanada............................. %26,21

- İtalya.................................... %27,81

-Japonya .............................. %29,74

-Almanya .............................%29,94

-Avustralya.......................... %30

Kaynak: Statista 02.01.2024, Körperschaftsteuersätze in ausgewählten Ländern weltweit im Jahr 2023 Burada yer alan devletlerin çoğu, yabancı sermaye tarafından tercih edilen devletler.

Farklı özellikleri var. Kiminde vergi oranı düşük, kiminde vergi idaresi işbirliğine son derece açık, kiminde sadece dağıtılan kar üzerinde vergi var (yani kazanç işletme içinde kaldığında vergi yok), kiminde iyi bir teşvik sistemi var, kiminde vergi planlamasına uygun düzenlemeler mevcut. Kimileri bu özelliklerden birden fazlasına sahip.

Ancak, yüksek miktarda yabancı yatırım alan devletlerin kural olarak ortak özelliği, hukuk devleti ilkesine uygunlukları. Aşağıdaki tabloda, yukarıda sıralanan devletlerin hukukun üstünlüğü endeksindeki sıraları gösteriliyor. Hukukun üstünlüğü, şu dört temel ilkeye dayanıyor: hesap verilebilirlik (hem yönetenler hem de özel kişiler için), adil yasalar, açık yönetim, tarafsız ve erişilebilir adalet.

-Macaristan........................73

- İrlanda................................ 10

-Litvanya............................. 18

-Birleşik Krallık................. 15

- İsviçre.................................. –

-Estonya .............................. 9

-Norveç.................................2

-Lüksemburg. .....................6

-Belçika ............................... 16

- İspanya .............................. 24

-ABD......................................26

- Hollanda ........................... 7

-Fransa ................................ 21

-Kanada................................12

-İtalya ...................................32

-Japonya ..............................14

- Almanya .............................5

-Avustralya .........................13

Kaynak: The World of Justice Project, Rule of Law Index 2023 Yabancı yatırımcının bir ülkede yatırım yapıp yapmayacağına karar verirken önemsediği unsurlardan biri kuşkusuz vergi sistemi.

Ancak, Macaristan örneğinde görüldüğü gibi, çok düşük vergi oranı bile tek başına işe yaramıyor. Risk almak istemeyen yatırımcı, mülkiyet hakkının güvence altında olmadığı, hukuki düzenlemelerin objektif bir şekilde uygulanmadığı, yargıya güvenin zayıf olduğu devletlere gitmek istemiyor.

Nitekim, OECD’nin Ekim 2023 tarihli küresel yabancı yatırım verilerine (https://www.oecd.org//daf/inv/FDI-in-Figures-October-2023.pdf ) göre yabancı yatırımcıların tercih ettiği ABD, Almanya, Fransa Kanada gibi devletlere bakıldığında, bunların 140 ülke arasında listenin ilk çeyreğinde yer aldıkları görülüyor. OECD verilerinde Lüksemburg ve Hollanda için negatif yönde çarpıcı dalgalanmalar gözlemlense de, bunun başka nedenleri var.

Türkiye, %25 genel kurumlar vergisi oranı ile hem dünya (%23,45), hem OECD (%23,73), hem de AB (%21,13) ortalamasının üstünde bir orana sahip (Tax Foundation, Corporate Tax Rates around the World, 2023, 12.12.2023). Hukukun üstünlüğü sıralamasında ise ne yazık ki 117’nci sırada. OECD verilerinde 2023’ün ilk çeyreğinde Türkiye’ye dikkat çekici bir yabancı sermaye girişi göze çarpıyor.

Ancak, coğrafi konumu, insan gücü, pazarının büyüklüğü gibi faktörler dikkate alındığında, arzu edilen türde ve büyüklükte bir yabancı sermaye girişinin neden olmadığının cevabı açık. Türkiye’nin biran önce, Anayasa’da yer alan hukuk devleti ilkesini tamamen hayat geçirmesi ve kurumlar vergisinden başlayarak vergi sistemini gözden geçirmesi gerekiyor.