Yabancı fonlar ve bu fonlara verilen portföy hizmet kazançlarının vergil

Bilindiği gibi 31.05.2012 tarihli ve 6322 sayılı Kanun'un 35'inci maddesiyle Kurumlar Vergisi Kanunu'na "Yabancı fon kazançlarının vergilendirilmesi" başlıklı 5/A maddesi eklenmiştir.

Bu maddede, yabancı fonlar ile bu fonların aracılık işlemlerini yürüten portföy yöneticiliği yetki belgesine sahip tam mükellef şirketlerin (portföy yöneticisi şirketler) vergisel durumları düzenlenmiştir. Bu maddenin uygulama usul ve esasları konusunda Maliye Bakanlığı'na düzenleme yetkisi verilmiştir.

Verilen yetki çerçevesinde 6322 Sayılı Kanun'la getirilen düzenlemelerle ilgili olarak Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı'nca 7 Seri Numaralı Kurumlar Vergisi Genel Tebliğ taslağı hazırlanmış ve tartışılmak üzere internet sitesinde yayınlamıştır. Bu gün yazımızda taslak tebliğle yabancı fonlarla ilgili kazançların vergilenmesine yönelik düzenlemeler üzerinde duracağız.

Yabancı fonların kazançları

Kurumlar Vergisi Kanunu'nun 2'nci maddesinin birinci fıkrasında (Sermaye Piyasası Kurulu'nun düzenleme ve denetimine tabi fonlar ile bu fonlara benzer yabancı fonlar sermaye şirketi sayılır) şeklinde belirtilen yabancı fonların, portföy yöneticisi şirketler aracılığıyla organize bir borsada işlem görsün veya görmesin;

- Her türlü menkul kıymet ve sermaye piyasası aracı,
- Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmesi,
- Varant,
- Döviz,
- Emtiaya dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmesi,
- Kredi ve benzeri finansal varlıklar,
- Kıymetli maden borsalarında yapılan emtia, işlemleri ile ilgili elde ettikleri kazançları için belirli şartların sağlanması durumunda; portföy yöneticisi şirketler, bu fonların daimi temsilcisi sayılmayacak ve bunların iş yerleri de bu fonların iş yeri veya iş merkezi olarak kabul edilmeyecektir.

Dolayısıyla, yabancı fonların bu kapsamda elde ettikleri kazançları için beyanname verilmeyecek ve diğer kazançlar nedeniyle beyanname verilmesi halinde de bu kazançlar beyannameye dahil edilmeyecektir.

Bu uygulamanın, yabancı fonların Türkiye kaynaklı gelirleri üzerinden yapılacak vergi kesintisine etkisi yoktur.

Türkiye'de bulunan taşınmazlar, aktif büyüklüğünün %51'inden fazlası taşınmazlardan oluşan şirketlere ait hisse senetleri veya ortaklık payları veya bunlara ilişkin vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri, nakdi uzlaşmayla sonuçlananlar dışında emtiaya dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri, sigorta sözleşmeleri ve bunlara ilişkin vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinden elde edilen kazançlar bu uygulama kapsamında değerlendirilmeyecektir.

Bakanlar Kurulu %51'lik oranı yarısına kadar indirmeye veya %50'sine kadar arttırmaya yetkilidir.

Kanuni temsilcilik veya işyeri oluşmaması şartları

Portföy yöneticisi şirketlerin, bu fonların daimi temsilcisi sayılmamaları ve iş yerlerinin de fonların iş yeri veya iş merkezi olarak kabul edilmemesi için aşağıda sayılan şartların birlikte gerçekleşmesi gerekmektedir.

Söz konusu şartların gerçekleşmemesi halinde, yabancı fonların kazançları genel hükümlerine göre vergilendirilecek ve duruma göre portföy yöneticisi şirketler yabancı fonun daimi temsilcisi, bunların iş yerleri de bu fonların iş yeri veya iş merkezi olarak değerlendirilebilecektir. Bu durumda bu fonların işlemlerine aracılık edenler vergilemenin muhatabı olacaklardır.

Fon adına tesis edilen işlemlerin portföy yöneticisi şirketin mutat faaliyetleri arasında yer alması

Portföy yöneticisi şirketin fon adına yaptığı işlemlerin, portföy yönetimi kapsamında mutat olarak yürütülen faaliyetlerden olması gerekmektedir.

Yabancı fon ile portföy yöneticisi şirket arasındaki ilişkinin bağımsız olarak faaliyet gösteren kişilerdeki gibi olması

Portföy yöneticisi şirket ticari, hukuki ve finansal özellikleri dikkate alındığında, yabancı fon ile arasındaki ilişkinin, emsallere uygun koşullarda birbirlerinden bağımsız olarak faaliyet gösteren kişilerdeki gibi olması şarttır.
 

Portföy yöneticiliği hizmeti karşılığı alınacak bedelin emsale uygun olması ve transfer fiyatlandırması raporu verilmesi

Portföy yöneticisi şirket tarafından, verilen hizmet karşılığında emsallere uygun bedel alınması ve transfer fiyatlandırması raporunun kurumlar vergisi beyannamesinin verilme süresi içerisinde Gelir İdaresi Başkanlığına verilmesi gerekmektedir.

Transfer fiyatlandırması raporunun süresinde verilmemesi durumunda, bu raporun ilgili olduğu hesap dönemi için portföy yöneticisi şirket, fonun Türkiye'deki daimi temsilcisi sayılır ve bu dönemde fon tarafından elde edilen kazançlar genel hükümlere göre vergilendirilir.

Transfer fiyatlandırması raporu verilmiş olmasına rağmen emsaline nazaran daha düşük bir bedel alınması durumunda ise sadece portföy yöneticisi şirket adına transfer fiyatlandırmasına yönelik olarak gerekli tarhiyat yapılacak, yabancı fona ilişkin ise herhangi bir işlem yapılmayacaktır.

Portföy yöneticisi şirketin yabancı fon üzerindeki hak sahipliği oranının %20'yi aşmaması

Portföy yöneticisi şirket ve ilişkili olduğu kişilerin yabancı fonun kazançları üzerinde, sağladığı hizmet mukabilinde her ne ad altında olursa olsun hesaplanan bedeller düşüldükten sonra, doğrudan veya dolaylı olarak %20'den fazla hak sahibi olmaması gerekmektedir.

Bakanlar Kurulu %20'lik oranı sıfıra kadar indirmeye veya iki katına kadar arttırmaya yetkilidir.

Portföy yöneticisi şirketin yabancı fondan elde ettiği kazançlar ve vergileme

Yukarıda belirtilen şartlan sağlamak kaydıyla portföy yöneticisi şirketin yabancı fondaki pay sahipliğinden doğan kazançları kurumlar vergisinden müstesnadır.

Ancak, yabancı fon tarafından portföy yöneticisi şirkete yapılan yönetim ücreti, teşvik, prim, performans ücreti gibi ödemeler ise her halükârda kurum kazancına dahil edilerek vergilendirilir.
Portföy yöneticisi şirket ve ilişkili olduğu kişilerin yabancı fonun kazançları üzerinde doğrudan veya dolaylı olarak %20'den daha fazla hak sahibi olması halinde ise istisnadan faydalanılması mümkün olmayıp, %20'lik hak sahipliğine isabet eden kazançlar da dahil ilgili fondan elde edilen kazançların tamamı genel hükümlere göre vergilendirilir.

Fonun katılımcı ve kurucuları arasında bulunan tam mükellef gerçek kişi veya kurumlara ilişkin bildirim gereği

Portföy yöneticisi şirketin yabancı fondaki pay sahipliğinden doğan kazançları hariç olmak üzere; fonun katılımcı ve kurucuları arasında doğrudan veya dolaylı olarak tam mükellef gerçek kişi veya kurumların kazanç payının %5'i geçmesi durumunda, tam mükellef gerçek kişi veya kurum kurucu veya katılımcılarının tamamının portföy yöneticisi şirket tarafından Gelir İdaresi Başkanlığı'na bildirilmesi gerekmektedir.

Bildirim yükümlüğünü yerine getirmeyen ya da eksik yerine getiren, tam mükellef gerçek kişi veya kurum kurucu veya katılımcıların fondan elde ettikleri kazançlar nedeniyle vergi ziyama sebebiyet vermeleri durumunda bunlar adına tarh edilecek vergi ve kesilecek cezalardan portföy yöneticisi şirket de müştereken ve müteselsilen sorumlu olurlar.

Bakanlar Kurulu %5'lik oranı sıfıra kadar indirmeye veya iki katına kadar arttırmaya yetkilidir."

Değerlendirmeler

Yabancı fonların kazançlarının vergilenmesi ile ilgili olarak son yasal düzenlemeler öncesinde birçok ihtilaf yaşanmıştı. Yapılan kanuni düzenlemelerle kanuni temsilci ve işyeri ya da iş merkezi kabul edilmenin şartları açık olarak belirlenmiştir. Ayrıca tam mükellef ve dar mükellef fon kazancı elde edenler eşit hale getirilmiştir.

Kısaca belirtmek gerekirse, yabancı yatırım fonu sahibinin elde ettiği fon kazancına ve yabancı fonun bu kazancı sağlamasına aracılık eden portföy yöneticiliği yetki belgesine sahip olan tam mükellef şirketin bu kazanç dolayısıyla aldığı portföy işletim ücretine kurumlar vergisinden istisna tutulma olanağı sağlanmıştır. Genel nitelikteki yönetim ücreti, teşvik primi gibi portföy yöneticisine ödenen ücretler ise istisna kapsamında değildir.