Yabancı çıktı döviz arttı; döviz arttı yabancı çıktı, işte sonuç...

Sonuç şu; Türk Lirası geçen yıl dolar karşısında son 14 yılın en hızlı değer kaybına uğradı. 2014 yılı ortalaması 2.1879 olan dolar, geçen yıl 2.72’ye çıktı. Yani TL dolar karşısında yüzde 19.6 değer kaybetti. Doların TL karşısındaki değer artışı ise yüzde 24.3 olarak gerçekleşti. 

Bizde ne yazık ki hala “dolardaki artış, TL’nin değer kaybı” gibi söyleniyor, yazılıp çiziliyor. Çok basit bir örnek verelim: Dolar 1 lira olsa ve bir süre sonra 2 liraya çıksa, “TL yüzde 100 değer kaybetti” diyebilir miyiz? Buradaki yüzde 100, “doların TL karşısındaki değer artışıdır”, TL ise yüzde 50 değer kaybetmiş durumdadır. Çünkü paraların değeri birbirine eşitken, 1 TL ile 1 dolar alınabiliyordu, şimdi artık 2 TL ile 1 dolar (yani 1 TL ile 0.5 dolar) alınabilmektedir. Şu durumda TL, yüzde 50 değer yitirmiştir. Hem zaten bir para yüzde 100 değer yitirdiğinde alım gücü sıfırdır, kağıttan başka bir şey değildir.

Kamuoyunda genellikle dolardaki artış konuşulduğu için yüzde 24.3’lük dolar artışından devam edersek karşımıza şu tablo çıkıyor: Son 14 yılda dolar TL karşısında hiç bu kadar değerlenmemişti. Evet, tam 14 yılın rekorunu kırdık geçen yıl. 

Üstelik TL’nin değerinin serbestçe belirlendiği, bir sabah kalkıp devalüasyonla uyanmadığımız dönemin rekorudur bu. Daha önceki yıllarda çok daha yüksek oranlar görmüştük; ama o dönemler TL’nin değerinin serbestçe belirlenmediği ve devalüasyonlarla birden düşürüldüğü dönemlerdi. 

Geçen yılki yüzde 24.3’lük rekor dolar artışından önceki en yüksek oran yüzde 96.5 ile 2001 yılında görülmüştü. Ama unutmayalım, 2001, Türk parasının değerinin serbest bırakıldığı bir yıldı ve bu yüzden böylesine yüksek bir dolar artışı ortaya çıkmıştı. 2002’deki artış ise yüzde 22.9 ile geçen yılki düzeyin altında kalmıştı. 

Doların geçen yıl son 14 yılın rekorunu kırarak artış göstermesi yalnızca TL’ye karşı oluşan bir durum değildi kuşkusuz. Dolar, hemen hemen tüm paralara karşı değer kazandı. Bunda en büyük etken, FED’in faiz artışına adım adım yaklaşılmasıydı ve nitekim aralık ayında, beklenen bu faiz artışı kararı çıktı. 

İşte geçen yıl dolar çok hızlı arttı, yabancı da ilk kez Türkiye’den böylesine hızlı çıktı. Dolardaki artışın giderek hızlanacağı kaygısı mı tetikledi yabancının çıkışını, yabancı çıktığı için mi dolardaki artış daha da hızlandı; bu biraz tavuk mu yumurtadan, yumurta mı tavuktan benzetmesi gibi. Ama sonuç ortada... Türkiye geçen yıl iki rekoru birden yaşadı. Hem doların değer artışı anlamında rekor kırıldı, hem Türkiye’den net çıkışlar anlamında. 

9.4 milyar dolarlık çıkış 

2015 yılının rakamları kesinleşti ve yabancılar hisse senedi ve devlet iç borçlanma senedi satmada rekor kırdılar. Geçen yıl yabancıların hisse senedindeki net satışları 2.4 milyar doları, devlet iç borçlanma senedindeki satışları ise 7 milyar doları buldu. Böylece toplam çıkış tam 9.4 milyar dolar oldu. Bu, yabancıların şimdiye kadarki en yüklü çıkışı olarak kayıtlara geçti. 

Yabancıların net giriş-çıkışı ile yıllık ortalama dolar kurunun birlikte değerlendirilmesi, döviz kuru artışıyla yabancı çıkışının ters yönlü ilişkisini somut biçimde ortaya koyuyor. İstisnai yıllar da göze çarpmıyor değil. Örneğin 2008 yılında kur düşük seyrettiği halde yabancı çıkışı var. Ama biliniyor ki, 2008 kriz yılı ve tüm gelişmekte olan ülkelerden bir çıkış yaşanıyor. 

Dolar kurunun TL karşısında ılımlı bir artış gösterdiği 2010, 2011 ve 2012 yıllarında rekor düzeyde yabancı girişi söz konusu. Ama sonrasında durum değişiyor. Bunda uluslararası konjonktürdeki değişim kadar, bizim yurtiçinde yarattığımız hava da büyük etken kuşkusuz. 

2013 yılıyla birlikte dolardaki artış daha da belirginleşiyor, ters yönlü olarak yabancı girişi düşmeye başlıyor ve iki yıl böyle geçiyor. 

2015 yılında ise durum tümüyle tersine dönüyor. Geçen yılın, hem FED’in yarattığı kuşku ve ABD’ye dönme isteği, hem bizim seçim üstüne seçim yapmamızın da etkisiyle hiç de olumlu geçmediği ortada. TL’nin değeri ilk kez böylesine düşük bir düzeye iniyor, Türkiye’den ilk kez böylesine yüksek tutarlı çıkış oluyor. 

2015’te yalnızca iki ay giriş var 

2015 yılında aylara göre olan harekette dikkati çeken detay, yalnızca iki ay net giriş sağlanabilmiş olması. Yabancılar ocak ayında 702 milyon dolarlık net giriş yapmışlar. Ekimde ise neredeyse sıfıra yakın bir hareket var, yalnızca 28 milyon dolarlık bir giriş... 

Diğer on aydaki hareket hep net çıkış yönünde olmuş. Şubat ayı 1 milyar 587 milyon dolarla en fazla çıkışın yaşandığı ay. Aralık 1 milyar 552 milyon dolarla ikinci, kasım ise 1 milyar 418 milyon dolarla üçüncü sırada. Hem zaten geçen yılın tümündeki 9.4 milyar dolarlık çıkışın neredeyse üçte biri kasım ve aralık aylarında gerçekleşmiş. 

Aylık bazdaki net hareketlerle dolar kuru arasında belirgin bir bağ kurmak pek mümkün olmuyor. Net hareket- kur ilişkisini daha uzun dönemli, örneğin yıllık değişimlerde gözlemek daha sağlıklı sonuç veriyor. 

2016’da ne olacak? 

2015, tatsız rekorlarıyla geride kaldı, 9.4 milyar dolarlık net çıkış yaşandı. Acaba bu çıkış eğilimi bu yıl da sürecek mi, şimdi merak edilen, edilmesi gereken bu. 

Yabancı yatırımcıların elinde 25 Aralık itibariyle 41 milyar dolarlık hisse senedi ve 31.7 milyar dolarlık devlet iç borçlanma senedi bulunuyor. Yani yabancının çıkarabileceği daha çok menkul kıymet var. Hele hele dolardaki artışın daha da hızlanacağı kaygısını pekiştirecek gelişmeler olursa, bu çıkış hızlanabilir. Yabancı, sattığı bir menkul kıymet karşılığında bugün eline alacağı 100 bin lirayı 3 liradan dolara çevirip 33 bin dolarla yurtdışına çıkabilecekken, eğer doların 3.5 liraya yükseleceği kaygısını taşıyorsa, o zaman eline 28-29 bin dolar geçeceğini elbette hesaplayacak ve mümkün olduğunca erken terk edecektir Türkiye’yi. 

Mevcut koşullarda doların bu yıl geçen yılki kadar değer kazanması beklenmiyor. Ama biz yangına körükle giden adımlar atar, terör ve komşularla giderek bozulan ilişkilere bir de iç siyasetteki gerginliği tırmandıracak yeni adımlar eklersek, dolar tüm tahminlerin üstünde bir artış eğilimine girer, bunun sonucunda da yabancıyı Türkiye’de tutmak mümkün olmaz. 

Yani bir kez daha yabancı çıkar döviz artar, döviz artar yabancı çıkar; bu döngü sürer gider...