Web’le ilgili kaygılar artıyor
Web’in mucidi Tim Berners- Lee, internetin nasıl kötüye kullanılır hale geldiğine dertlene dertlene 63 yaşına ulaştı. Amerikan Vanity Fair dergisinde yeni yayınlanan uzun söyleşisi, kaygı ile iyimserlik, umutsuzluk ile umut arasında gidip gelen manik depresif bir kayıt. Söyleşiyi yapan kişiye göre Tim’in konuşma hızı daha artmış, başı sonu belirsiz cümleler, hızla yuttuğu kelimeler... Her halde bu eşsiz beyin, kendi hızına yetişemez hale geldi. Anlatacağı o kadar çok sıkıntısı var ki sabrı, dili, zihni birbiriyle yarışıyor. Tim halen MIT’de Elektrik Mühendisliği ve Bilgisayar Bilimleri ile Media Lab’de hocalığa devam ediyor.
Web’e kötü emeller musallat
Tim çok çok dertli çünkü 1989’da ilk tasarımını yaptığı Web’in, “kötü emellere alet” olmaya başlamasına dehşetli içerlemiş durumda. Buna karşılık olarak, Solid (Social Linked Data) adını verdiği yeni bir sistem tasarlamaya başlamış. Henüz fikir düzeyinde. Tim’in 1989-91 arasında geliştirdiği tasarımıyla web, herkesin özgürce kullanacağı demokratik, dağıtık (merkezi olmayan) bir sistem olacaktı. Öyle başladı ama öyle devam etmedi. Hele şimdi, GAFA denilen Google, Apple, Facebook, Amazon’dan oluşan tekel teknolojisi başlı başına bir dert oldu. (Fransızlar, listeye Microsoft’u da ekliyor: GAFAM diyor).
Başka bir web tasarlasak
Vanity Fair’deki söyleşide ana fikir: Web’in insanlığa hizmet etmesini istiyoruz. Bunu güvenceye almak için, web’in üzerine kimin, neyi inşa ettiğine bakmalıyız. Son gelişmeler beni mahvetti. Fiziken, manen etkilendim. Web bir anlamda başarısız oldu. Gitgide merkezileşti. Ve insanlığa karşı-duran bir şeye dönüştü. Demokrasiyi geliştireceğini sandığım web, eşitsizlikleri artırdı. Web’in, bugün geldiği şekilden nasıl başka bir şekile dönüşebileceği üzerinde konuşuyoruz. Acaba kullanıcıya verisini kontrol etme yetkisini nasıl veririz? Sıfırdan bir eko sistem kurmalıyız. Bu sistemin yazılımı da açık kaynak, dolayısıyla, herkes bunu geliştirebilir. Web’in merkezileşen yapısını bozarak “eski” dağıtık şekline döndürmeyi amaçlıyoruz. Ama bunu 2018’deki ileri teknolojiyle yapacak yenilikçi bir sistem öneriyoruz.
Adı gibi sağlam platform
Bu yeni sistem, adı gibi “sağlam” (Solid) bir platform olacak. Kullanıcı bu platformda verisini kontrol edebilecek. Facebook veya Google’ın, kullanıcı verisini istediği gibi kullanmasına karşılık, Solid’de kullanıcı, verisine sahip olacak. Bu konu 2017’den bu yana GAFA hakkında dünya kamuoyunda ortaya çıkan eleştirilerle hep gündemde artık. Tüketici, verisinin rastgele kullanıldığını anlamaya başladı. Ama GAFA’dan vazgeçmesi mümkün değil. Yine de, GAFA’nın “can sıkan” durumlarına karşı tek tük bazı girişimler başladı: Almanya’da bir yazılımcı, Twitter’ın “dağıtık” şeklini yapmayı başardı, adını Mastodon koydu. Fransa’da bir grup yazılımcı, YouTube’a karşılık PeerTube adını verdikleri dağıtık “federal” bir seçenek sundular. 31 Temmuz – 2 Ağustos arasında Dağıtık Web Zirvesi toplanıyor San Fransisco’da. GAFA’nın olumsuz etkilerini nasıl azaltırız temalı zirvede konuşmacılar arasında Tim Berners Lee ile İnternet’in kurucu babalarından Vint Cerf var. (Halen Google’da faal).
Facebook’un kazancı etkilenmedi
Tim diyor ki: “Dağıtık Web dediğimiz şey, Web’in ilk kuruluş halidir. Bugün ise GAFA, merkezi konumunu korumaya kararlı. 2018’in ilk 3 ayında, Facebook CEO’su veri sızıntısı olduğunu itiraf etmesine rağmen Facebook 11.9 milyar dolar, Google 31 milyar dolar kazandı.” Yani demek istiyor ki, “biz akıntıya kürek çekeceğiz, ama buna mecburuz”. Ama yeni bir gelişme var: AB’de yürürlüğe giren Genel Veri Koruma Tüzüğü (GDPR) şimdiye kadar görmediğimiz tuhaf davalara yol açacak. Avusturyalı avukat Max Schrem, Google’a karşı Fransa’da, Facebook için Avusturya’da, Instagram için Belçika’da, WhatsApp için Almanya’da veri ihlali davaları açtı. Fransa’da internet hakları savunucusu La Quadrature du Net ise, Fransız Ulusal Veri Güvenliği Kurumu’na (CNIL) GAFA ve ek olarak LinkedIn aleyhinde şikayette bulundu.