VOB (Vadeli İşlemler Borsası)

Son günlerde Vadeli İşlemler Borsası (VOB) gündemde.

Bunun değişik nedenleri var:

- Halkımız Vadeli İşlemler Borsası'nda İMKB 30 Endeksi'ni alıp satmaya başladı.

Nerede ise İMKB 30 Endeksi işlemleri VOB'un yaptığı tek iş haline gelir oldu. Bu işlemler nedeniyle VOB'un büyük komisyon geliri elde ettiğini tahmin edenler VOB'u ele geçirme arayışına girdi.

- Şimdilerde İMKB 30'dan sonra hiç olmaz ise 10 hisse senedinde vadeli satış yolunun açılması isteniyor. İMKB yönetimi bu işlemlerde kontrolü elinde bulundurmak istiyor.

- VOB'da emtia ticareti yapılamıyor. Halbuki VOB'dan beklenen en önemli hizmet, bu konudaki hizmet.

VOB Türkiye'nin ilk özel borsası. Bundan 4 yıl önce İzmir'de kuruldu. VOB'u kuranların amacı özellikle emtia ticareti yapmaktı. Özellikle de Ege Bölgesi'nin ihraca konu olan tarım ürünlerini alan-satanlar arasında fiyat oluşumuna yardımcı olmaktı.

Vadeli işlem demek, belli bir değerin, belli bir tarihte oluşacak bilinemeyen/ama tahmin edilen fiyatı üzerinden kontrat yapmaktır.

Örneğin bugün 1 dolar 1.50 TL. Bir alıcı çıkıyor. Diyor ki, "Ben 31.12.2009 tarihinde 1000 doları 1.60 TL'den satın almak istiyorum. Bir satıcı, "Ben o tarihte 1000 doları 1.60 TL'den satarım" diyor ise, alıcı-satıcı arasında "kontrat/anlaşma" oluşuyor. 31.12.2009 tarihinde 1 dolar 1.70 TL oldu. Daha önce satarım diyen, 1000 doları 1.60 TL'den satmak zorunda.

31.12 2009 tarihinde 1 dolar 1.50 TL'den işlem görüyor. Daha önce 1.60'tan alırım diyen 1000 doları bu fiyattan almak zorunda.

Bu gibi işlemlerde kontrat/anlaşma fiyatı ile piyasa fiyatı arasındaki fark ödenerek hesap kapatılıyor. Bir taraf kazanıyor, öbür taraf kaybediyor.

Vadeli işlemler günümüzde ekonominin olmaz ise olamaz araçlarından biri. İşletmeler uzun vadeli bağlantılarını "vadeli işlemler" ile sabitleyerek güvenceye alıyor.

Vadeli işlemler:

- Döviz ve emtia ile iş yapanların kendilerini ve işletmelerini korumak amacıyla kullanılır.

- Spekülasyon amacıyla kullanılır.

Örneğin çelik boru yaparak ihraç eden bir girişimci, bir yıl içinde üretip satacağı borular ile ilgili olarak fiyat verirken, bir yıllık maliyetlerini garantiye almak zorunda. İşte bu nedenle bir yıl sonundaki dolar fiyatını "VOB"da bir kontrat ile sabitleyebilir. Örneğin doları 1.60 TL'den bağlayabilir. Aynı şekilde demirin tonu için 900 dolardan kontrat yapabilir. Bu bağlantılara dayalı olarak maliyet hesabını yaparak, müşterisine 1 ton boruyu 1 yıl sonra kaça satabileceği konusunda fiyat verebilir. Bu örnek, girişimcilerin ve işletmelerin kendilerini korumak için yaptıkları işleme örnektir. (Buna hedge/sabitleme/güvence altına alma işlemi diyorlar.)

Spekülasyon için de vadeli işlem kontratları yapılabilir. Dolar ile, emtia ile ilgisi olmayanlar sadece para kazanmak için bir aylık, dört aylık, yıllık kontratlar yapabilirler.

Bizde İzmir'de kurulan VOB, İMKB 100 Endeksi, İMKB 30 Endeksi, faiz, TL/USD, TL/Euro, altın, pamuk ve buğday üzerine vadeli işlemler yapıyor.

Ama son zamanlarda pamuk, buğday gibi emtiada hiç işlem yok. Faiz konusunda işlem yok. TL/USD, TL/Euro, altın ve İMKB 100 Endeksi üzerine pek az işlem var.

VOB'da işlemlerin tamamına yakınını İMKB 30 Endeksi üzerindeki işlemler oluşturuyor. 2008 yılında VOB'da döviz üzerine 20 milyar TL'lik, endeks üzerine 160 milyar TL'lik olmak üzere yaklaşık 200 milyar TL'lik işlem gerçekleşti.

Sadece 9 Ağustos günü İMKB endeksi alım-satımı için 121 bin adet sözleşme 668 milyon liralık işlem yapıldı.

VOB, İzmir için önemli bir kuruluş. VOB'un özel bir borsa olması önemli bir özellik. Bu nedenle İzmirliler VOB'un,

1) İşlemlerinin İMKB'ye kaydırılmasını istemiyor,

2) VOB'un yönetiminde özel sektörün ağırlığının yok olmasını istemiyor.

İşte bu nedenle VOB yeni bir tanıtım kampanyası başlattı.