Vergiyi ithalat ayakta tutuyor; Maliyeciler adeta "Ya ithalat azalı

Merkezi yönetim bütçesi yılın ilk on ayında yalnızca 1.7 milyar lira açık verdi. Açık, geçen yılın aynı dönemindeki 23.1 milyar liraya göre yaklaşık yüzde 93 oranında azaldı. Öyle ki, ekim ayındaki 1.9 milyar liralık açık olmasaydı, on ayın toplamında bütçede açık değil, fazla verilecekti.

Rakamlar çok açık biçimde bütçede başarılı bir performans sergilenmekte olduğunu gösteriyor. İlk on aydaki harcama geçen yıla göre yüzde 6.7 artarken, gelirdeki artışın oranı yüzde 17.8'i buldu. İlk on ayda yılın tümünde öngörülen harcamanın yüzde 78.5'i yapıldı, gelirin ise yüzde 87.4'ü toplandı. Vergi gelirlerindeki gerçekleşmenin oranı ise yüzde 89.6'ya ulaştı.

Ocak-Ekim dönemindeki yüzde 95 artan faiz dışı fazlada yılın tümünde öngörülen düzeyin yüzde 156 üstüne çıkıldı.

Bütçenin performansı iyi; iyi ama, bu nasıl sağlandı… Tamam, harcamaları çok az artırmışız; ancak, asıl başarıyı gelirin çok daha hızlı artmasını sağlamakla elde etmişiz. O zaman akla şu soru geliyor:

"Gelirin böylesine hızlı bir artış göstermesi hangi etkenlerden kaynaklanıyor, ne yapıldı, ne tür önlemler alındı da bütçe gelirleri yüzde 17.8 oranında arttı, vergi gelirleri daha da fazla, yüzde 22.1 oranında artış gösterdi?"

Yüzde 86'sı beş vergiden

Bu yılın tümünde genel bütçe kapsamsında 232.2 milyar lira vergi geliri öngörülüyor. Bu gelirin 47.3 milyarı gelir vergisinden, 23.1 milyarı kurumlar vergisinden, 61.1 milyarı ÖTV'den, 26.8 milyarı dahilde alınan KDV'den, 41 milyarı da ithalde alınan KDV'den bekleniyor.

İlk on ayın verileri belli oldu ve yıllık beklentiye göre en yüksek oranlı gerçekleşme, dahilde ve ithalde alınan KDV'de gerçekleşti.

İthalde alınan KDV'de on aylık tahsilat 39.9 milyar liraya ulaştı. Bir başka ifadeyle, yılın tümünde öngörülen gelirin yüzde 97.2'si ilk on ayda elde edilmiş oldu. Bu eğilim, yılın tümünde 41 milyar liralık hedefin kolaylıkla aşılacağını gösteriyor.

Dahilde alınan KDV'de ilk on ayda 25.6 milyar lira olan tahsilat da, yıllık 26.8 milyar liralık hedefin yüzde 95.6'sının sağlandığı anlamına geliyor.

Ne kadar ithalat, o kadar vergi!

İthalde alınan KDV'de yılın tümünde öngörülen düzeye neredeyse ilk on ayda ulaşılmış olmasının altında temelde iki etken yatıyor.

Birincisi; en azından ilk on aylık dönem itibariyle ithalat tahminlerin çok üstünde bir seyir izledi.

İkincisi de; ağustos, eylül ve ekim aylarında döviz kurlarında beklenmedik bir artış oldu ve aslında bu aylarda görece yavaşlamış olan ithalde alınan KDV, Türk Lirası karşılığı açısından önceki aylara göre önemli bir değişiklik göstermedi, en azından azalmadı.

İşte ilk on aylık dönemde vergi gelirlerinin tahminlerden yüksek oluşması ve bu sayede bütçede neredeyse hiç açık verilmemesi büyük ölçüde ithalde alınan KDV'deki bu hızlı tahsilat artışından kaynaklandı.

Ancak, kurlardaki artışın ekim ayından itibaren ithalat üzerindeki etkisini göstermeye başladığı tahmin ediliyor. Bu tahmin de yine ithalde alınan KDV'ye ilişkin olarak Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan veriye dayandırılıyor.

Ekim ithalatı 18.5 milyara iner mi?  

Yılın ilk dokuz ayında ithalde alınan KDV'nin dolar karşılığının toplam ithalata oranı yüzde 12.2 olarak gerçekleşti. Ekim ayında da bu düzeyde bir gerçekleşme olacağı varsayımından yola çıkılarak yapılan bir hesaplama, ekim ayı ithalatının 18.5 milyar dolar civarında gerçekleşeceğini gösteriyor.

Maliye Bakanlığı'nın geçen hafta yaptığı açıklamaya göre ekim ayında ithalde alınan KDV 4.1 milyar lira oldu. Ekim ayının 1.8271'lik ortalama kurundan dövize çevrildiğinde ithalde alınan KDV 2.3 milyar dolar olarak bulunuyor. 2.3 milyar doların da toplam ithalatın yüzde 12.2'si olduğu varsayımıyla yapılan hesaplama, bizi 18.5 milyar dolar civarında bir ithalata götürüyor.

Ancak, ithalde alınan KDV'nin toplam ithalata oranının ilk dokuz ay ortalamasında ağırlıklı olarak yüzde 12.2 düzeyinde oluşmakla birlikte, aydan aya yüzde 9.8 ile yüzde 13.6 arasında değiştiğini vurgulamakta yarar var. İthal edilen ürünlerin niteliğine ve dolayısıyla vergi oranına göre KDV'nin toplam ithalata oranı önemli ölçüde farklı oluşabiliyor.

Yüzde 12.2'nin ağırlıklı ortalama olduğunu ve 18.5 milyar doların da çok genel bir tahminden öteye gitmeyeceğini belirtmekte yarar var.

İthalatın ekim ayında hız kesmiş olabileceğine dönük tahminleri doğrulayan bir açıklama geçen hafta içine Bakanlar Kurulu'na bir sunum yapan Merkez Bankası Başkanı Erdem Başçı'dan gelmişti. Başçı, cari açık artışının durduğuna ilişkin veriler bulunduğunu söylemişti. Bu açıklama da, dış ticaret açığının ithalatın azalması yoluyla ekimde önemli ölçüde daraldığının işareti olarak yorumlandı.  

KDV azalacak

Doların aylık ortalaması bu yılın ilk on ayında en yüksek düzeye 1.8271 ile en ekimde çıktı. Kurdaki bu rekora rağmen, ithalde alınan KDV ekimde 4.1 milyar lira oldu. Ekimdeki 4.1 milyar liralık KDV, ocak, şubat ve ağustostan sonraki en düşük aylık gerçekleşmeye işaret ediyor. Bu da, ekimde ithalatın önceki aylara göre oldukça düşük gerçekleştiğinin bir başka işareti niteliğinde.

Ekim ayında 1.8271 düzeyinde oluşan ortalama dolar kuru, kasımın üçte ikilik döneminde 1.7760 düzeyinde gerçekleşti. Yani kurda belirgin bir gerileme var. Bu gerileme kasım ve aralık ithalatını artırırsa vergide bir azalma ortaya çıkmayacak. Ancak, kurdaki düşüş ithalatın artmasına yol açmazsa, ithalde alınan KDV'deki tahsilatın önceki aylara göre daha düşük gerçekleşmesi kaçınılmaz olacak. Bu da doğal olarak vergi gelirlerini olumsuz etkileyecek.