Vergisel amaçlı bilgi değişiminde neler oluyor?

Vergisel Amaçlı Şeffaflık ve Bilgi Değişimi Küresel Forumu’nun yıllık değerlendirme raporu (2024) Kasım ayı sonunda yayınlandı*. Küresel Forum, 2009 yılından bu yana vergisel şeffaflık ve bilgi değişimi konularında yaptı­ğı çalışmalarla öne çıkmaktadır.

Forum, bugü­ne kadar talep üzerine bilgi değişimi standart­larının ve otomatik bilgi değişimi standartları­nın benimsenip uygulanmasında kilit bir işlev görmüştür. Forumun, son yapılan genel kurulda kripto varlık raporlama çerçevesinin uygulan­masını güçlendirme kararı almasının vergi ida­relerinin vergi kaçakçılığı ile daha etkili bir şe­kilde mücadele etmelerine yardımcı olacağı ön­görülmektedir.

Yeni durum: Kripto varlıklar

Genel Kurul, Kripto Varlık Raporlama Çer­çevesi’nin (CARF) küresel çapta uygulanması­nı sağlamak için Küresel Forum’un yetkisini ge­nişletme kararı aldı. Bu çerçeve, kripto varlık­larla ilgili işlemler hakkında vergi bilgilerinin standartlaştırılmış bir şekilde raporlanmasına ve bu bilgilerin yıllık olarak otomatik şekilde değişimine olanak sağlıyor.

Bilgi değişimi rakamları

2023 yılında, 125 ülke, talep üzerine bilgi de­ğişimi sistemini kullandığını raporlamıştır. Ge­çen yıl, devam eden vergi incelemelerine destek olmak amacıyla 28.970'ten fazla bilgi talebi ya­pılmıştır. 2024 itibarıyla, 111 ülke finansal he­sap bilgilerinin otomatik bilgi değişimine baş­lamış olup, bu sayının 2027'ye kadar 126’ya ulaşması beklenmektedir. Bu ilerleme, 2023'te toplam değeri yaklaşık 12 trilyon Euro olan 134 milyondan fazla finansal hesapla ilgili bilgi de­ğişimini mümkün kılmıştır.

2009'dan bu yana, gönüllü beyan program­ları, benzer girişimler ve offshore vergi ince­lemeleri sayesinde devletler için 130 milyar Euro'dan fazla ek gelir (vergi, faiz ve cezalar) tespit edilmiştir. Bu rakamın yaklaşık 45 milyar Euro’su gelişmekte olan ülkeler tarafından sağ­lanmıştır. Özellikle, Afrika'da 3.8 milyar euro, Latin Amerika'da 27.8 milyar euro ve Asya'da 21.9 milyar euro ek gelir elde edilmiştir. Bu ne­denle, sınır ötesi idari iş birliği, vergi kaçakçı­lığı nedeniyle kaybedilecek olan vergi gelirleri­nin geri kazanılmasına önemli bir katkıda bu­lunmuştur.

Gelişmekte olan ülkelerin kazancı

2023 yılında, gelişmekte olan ülkeler bildi­rilen ek vergi gelirlerinin neredeyse %80’ini tespit etmiş olup, bu rakamın 4 milyar Euro'su bilgi değişimi sayesinde elde edilmiştir. Bu ge­lirleri ortaya çıkaran yüksek rakamlı birkaç so­ruşturma ve inceleme, bilgi değişiminin iç ge­lirleri artırmada etkili bir araç olma potansiye­lini teyit etmekte ve gelişmekte olan ülkelerin artan vergi şeffaflığından giderek daha fazla ya­rarlandığını göstermektedir.

Rakamlar çarpıcı

Bilgi değişimi kullanımına dayalı olarak baş­latılan gönüllü beyan girişimleri, toplamda 91 milyar Euro dan fazla ek gelirin tespit edil­mesini sağlamıştır; bu miktarın yaklaşık 36 milyar euroluk kısmı gelişmekte olan ülke­lerden elde edilmiştir. 2009'dan bu yana yak­laşık 2 milyon vergi mükellefi gönüllü beyan mekanizmalarını kullanmıştır.

Otomatik bil­gi değişimi verilerinin kullanımı, aralarında gelişmekte olan ülkelerin elde ettiği yaklaşık 636 milyon euronun da bulunduğu, 4.68 mil­yar eurodan fazla ek gelirin tespit edilmesine yardımcı olmuştur. Talep üzerine bilgi deği­şimi kullanımının 2009'dan bu yana 16.8 mil­yar euro gelir artışı sağladığı, bunun 8.1 milyar eurosunun gelişmekte olan ülkeler tarafından elde edildiği belirtilmiştir.

Başarının arkasındaki neden

Küresel Forum, güçlü bir izleme ve karşılıklı değerlendirme sürecini öngörmekte, standart­ların benimsenmesi ve bilgi değişim araçlarının kullanılması için ülkelere kapsamlı kapasite ge­liştirme yardımı sunmaktadır. Bu kapsamda, 2024 yılında 100 ülkeye destek sağlamıştır. Bu, kapasite geliştirme programının 2011'de başla­masından bu yana ulaşılan en yüksek rakamdır.

Türkiye’nin pozisyonu

Küresel Forum’un CARF taahhüt süreci kap­samında 61 ülke, 2027 veya 2028’de kripto var­lıklar için bilgi değişimine başlamayı taahhüt etmiştir. Türkiye bu ülkeler arasındadır. Talep üzerine bilgi değişimi akran incelemesinde bü­yük ölçüde uyumlu bulunurken otomatik bilgi değişimi bakımından kısmen uyumlu statüde­dir. 2018’den başlayarak 2023 yılı itibariyle 81 ülkeyle otomatik bilgi değişimi yapılmıştır. Bu sayının hiç de az olmadığını not etmek gerekli­dir.

*https://www.oecd.org/tax/transparency/do­cuments/global-forum-annual-report-2024.pdf