Vergilemede tebligat ve önemi

Bilindiği gibi günümüzde vergi, mükelleflerin beyan ettikleri vergi matrahları üzerinden hesaplanmaktadır. Bu beyanlar üzerinde hesaplanan vergi tahakkuk fişi ile tahakkuk ettirilmekte, tahakkuk fişinin bir örneği mükellefe veya beyannameyi mükellef adına vergi dairesine tevdi edene verilmektedir. Gerekli görüldüğünde beyana dayanan vergi tahakkuk fişi yerine ihbarname ile de tebliğ edilebilmektedir.

Beyannamenin elden verilmesi yerine posta yoluyla yada elektronik ortamda vergi dairesini tevdi edilmesi de mümkündür. Günümüzde çoğunlukla beyannamelerin elektronik ortamda vergi dairesine iletilmesi zorunlu hale gelmiştir.

Posta yoluyla beyannamelerin gönderilmesi halinde tahakkuk fişinin bir örneği kapalı zarf içinde mükelleflerin bildirdiği adrese posta yoluyla gönderilir.

Beyannamenin elektronik ortamda gönderilmesi halinde tahakkuk fişi elektronik ortamda düzenlenir ve mükellef veya elektronik ortamda beyanname gönderme yetkisi verilmiş olan kişilere elektronik ortamda iletilir.

Tahakkuk fişi dışında, vergilendirme ile ilgili olup hüküm ifade eden bütün belge ve yazılar, adresleri bilinen gerçek ve tüzel kişilere posta vasıtası ile iadeli taahhütlü olarak, bilinmeyenlere ilan yolu ile tebliğ edilir. Ancak İlgili­nin kabul etmesi şartı ile tebliğin daire veya komisyonda yapılması mümkün­dür.

İkmalen veya re’sen tarh edilen vergiler ve cezalar mükelleflere ihbarname ile tebliğ edilir. Nevi ve doğuşu farklı olan vergiler için ayrı ayrı ihbarname düzenlenmesi gerekir.

Tebliğ edilecek belge ve yazı bir hüküm ifade etmesi

Vergi idaresince mükelleflere bilgilendirme amaçlı yada vergi ve ceza talepli bir bilgiler ulaştırılabilir. Vergi ve ceza talepli bir bildirme söz konusu ise Vergi Usul Kanunu’nun tebliğle ilgili hükümlerine uyulması zorunludur. Bu anlamda yapılan bir tarhiyat, kesilen ceza veya istenen bir bilgi için mükellefin mecburiyeti ancak bu durumun kendisine bildirilmesi ile doğar. Çünkü mükellef bu tebliğden sonra vergi veya cezayı ödeme veya hukuka aykırılık gördüğü konularda Anayasanın ve yasaların kendisine tanıdığı itiraz ve dava haklarını kullanabilir. .Örneğin, hakkında düzenlenen inceleme raporuna istinaden tarh edilen vergiye ilişkin hak ve borçları ancak bu tarhiyatın kendisine tebliği ile başlar. Yoksa raporun içeriğini bilse bile yapılan tarhiyata ilişkin ihbarnamenin tebliğ edilmediği mükellef için ne uzlaşma talep hakkı doğar ne de dava açma süresi işlemeye başlar.

Tebliğ bilinen adreslere yapılmalıdır

Verginin süjesinin bir kişi olması nedeniyle tebliğin de gerçek veya tüzel kişilere yapılacağı tabidir. Ancak adresleri bilinen kişilere yapılacak tebliğin bu kişilerin adreslerine yapılması gerekmektedir. İlan yolu ile tebligat yapılması bilinen adreslere tebligatın mümkün olmaması durumunda söz konusu olur. Danıştay'ın müstakâr hale gelen kararlarına göre, bilinen adreslere tebliğ yapılmadan doğrudan ilan yolu ile yapılan tebliğler yapılmamış sayılır. Bilinen adresler kanunun 101'inci maddesinde sayılmıştır Bütün bu adresler vergi dairesinin bilgisinde olan adreslerdir.

Bilinen adreslere yapılacak tebliğin kanun uyarınca posta ile yapılması gerekir. Aslında kanunun tebliğe ilişkin diğer hükümler başlığını taşıyan bölümünde, 107'nci maddede, memur vasıtası ile de tebliğ yapılabileceğine ilişkin hüküm bulunmasına rağmen yargıda, 93 üncü maddedeki bu ifadeye dayanılarak, posta ile yapılmayan tebliğ geçersiz sayılmaktadır. 

VUK’a 2010 yılında eklenen 107/A no.lu madde ile elektronik ortamda tebliğ de mümkün hale gelmiştir. Öte yandan, VUK’un Mükerrer 257'nci maddesine 2005 yılında eklenen fıkra ile süresinden sonra veya pişmanlıkla verilen beyannamelerle ilgili olarak elektronik ortamda tebliğ imkanı sağlanmıştı.

Aşağıda posta yoluyla ihbarname gönderilmesi ve elektronik ortamda tebliğ konusunda açıklamalara yer verilmiştir.

Vergi ve ceza ihbarnamesinin tebliği

Bilindiği gibi, mükellefin beyanı üzerine alınan vergiler tahakkuk fişi ile tarh ve tahakkuk ettirilir. Bu esasa göre, vergi dairesi tarafından beyannamenin alınması üzerine bir tahakkuk fişi düzenlenir ve bunun bir nüshası mükellefe verilir. Beyannamenin elektronik ortamda gönderilmesi halinde tahakkuk fişi elektronik ortamda düzenlenir ve mükellef veya elektronik ortamda beyanname gönderme yetkisi verilmiş gerçek veya tüzel kişiye elektronik ortamda iletilir. Bu ileti, tahakkuk fişinin mükellefe tebliği yerine geçer.

Beyanname döneminin geçmesinden sonra vergi idaresi veya vergi müfettişlerince yapılan incelemeler sonucunda ortaya çıkan ve zamanında ödenmemiş olan vergiler ve cezaların vergi mükelleflerinden talep edilmesi gerekecektir. Söz konusu vergi ve cezalar mükelleften vergi ve ceza ihbarnamesi tebliği suretiyle istenir.

İhbarname uygulaması Vergi Usul Kanunu'nda (34-38'inci maddeler) özel bir tebliğ usulü olarak düzenlenmiştir. Kural olarak vergilendirmeyle ilişkili ve hukuki sonuç doğurabilecek bütün hususların ilgili kişi ya da kurumlara tebliğ edilerek bilgilendirilmeleri gerekir. Hukukun diğer dallarıyla ilişkili konularda yargı organlarınca, resmi dairelerce, noterlerce, barolarca tebligatın nasıl yapılacağını belirleyen esaslar 7201 sayılı Tebligat Kanunu'nda yer almış olmasına karşılık, vergilemeye ilişkin tebligat VUK'da ayrıca düzenlendiğinden bu kanuna göre yapılır. Ancak VUK'ta hüküm bulunmayan hallerde Tebligat Kanunu hükümlerinden, genel kanun niteliğiyle yararlanılır.

Elektronik tebligat

Vergi Usul Kanunu’nun "Elektronik Ortamda Tebliğ" başlığı altında yer alan 107/A maddesinde ‘’Bu kanun hükümlerine göre tebliğ yapılacak kimselere, 93.ncü maddede sayılan usullere bağlı kalınmaksızın, tebliğe elverişli elektronik bir adres vasıtasıyla elektronik ortamda tebliğ yapılabilir.

Aynı maddede Maliye Bakanlığı'na tebliğe elverişli elektronik adres kullanma zorunluluğu getirme ve elektronik tebliğle ilgili usul ve esasları belirleme konusunda yetki tanınmıştır. Maliye Bakanlığı anılan yetkileri kullanmış ve 27 Ağustos 2015 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 456 sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile vergi dairelerince düzenlenen ve muhataplarına Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre tebliği gereken evrakın, Gelir İdaresi Başkanlığı aracılığıyla elektronik ortamda tebliğ edilmesi ile ilgili usul ve esasları belirlemiştir. 

Elektronik tebligat adresi alma zorunluluğu olanlar 

Anılan genel tebliğ ile tebliğe elverişli elektronik adres kullanma zorunluluğu getirilenler; 

Kurumlar vergisi mükellefleri, Ticari, zirai ve mesleki kazanç yönünden gelir vergisi mükellefiyeti bulunanlara (Kazançları basit usulde tespit edilenlerle gerçek usulde vergiye tabi olmayan çiftçiler hariç) 01.01.2016 tarihine kadar müracaat ederek elektronik tebligat adresi almak ve elektronik tebligat sistemini kullanmak zorunluluğu getirilmiştir. 01.01.2016 tarihi Bakanlıkça 01.04.2016 tarihine kadar uzatılmıştır.

Uygulamanın başlamasından sonra elektronik imzalı tebliğ evrakı, mükellefin elektronik ortamdaki adresine ulaştığı tarihi izleyen beşinci günün sonunda tebliğ edilmiş sayılacaktır. 

Kanuni süresi geçtikten sonra verilen beyannamelerde tebligat

VUK’un mükerrer 257'nci madde son fıkrasına göre (5398 sayılı 23/a maddesiyle2005 yılında eklenen fıkra) kanuni süresi geçtikten sonra kendiliğinden veya pişmanlık talepli olarak verilen beyannamelerin elektronik ortamda gönderilmesi üzerine elektronik ortamda düzenlenen tahakkuk fişi ve / veya ihbarnameler mükellef, vergi sorumlusu veya bunların elektronik ortamda beyanname gönderme yetkisi verdiği gerçek ve tüzel kişiye elektronik ortamda iletilir. Bu ileti tahakkuk fişi ve /veya ihbarnamenin muhatabına tebliği yerine geçer.

Gerek kanuni süresi geçtikten sonra kendiliğinden veya pişmanlık talepli olarak elektronik ortamda gönderilmesi üzerine elektronik ortamda düzenlenen tahakkuk fişi/ihbarname gerekse son düzenlemeler uyarınca, elektronik ortamda tebliğ edilen ihbarnamelerin tebliğ edilme tarihini zamanında görmek önem taşımaktadır. Mükelleflerin itiraz veya dava açma sürelerini kaçırmamak, kesinleşen vergi borcunun vadesinde ödeyebilmek için titiz davranmaları önem taşımaktadır.