Vergicilere yeni TTK notları - 2

Yeni Türk Ticaret Kanunu'nun vergi hukukçuları ve uygulayıcılarını doğrudan veya dolaylı olarak ilgilendiren düzenlemelerini özetlemeye bir önceki makalede başlamıştım.
Bu makalede kanunun kâr dağıtımına ve yedek akçelere ilişkin düzenlemelerinin özetine devam edilmektedir.

1. Yedek akçeler

a) Genel kanuni yedek akçe
Kanunun 519'uncu maddesine göre, yıllık kârın yüzde beşi, ödenmiş sermayenin yüzde yirmisine ulaşıncaya kadar genel kanuni yedek akçeye ayrılır.
Bu sınıra ulaşıldıktan sonra da;
- Yeni payların çıkarılması dolayısıyla sağlanan primin, çıkarılma giderleri, itfa karşılıkları ve hayır amaçlı ödemeler için kullanılmamış bulunan kısmı,
- Iskat sebebiyle iptal edilen pay senetlerinin bedeli için ödenmiş olan tutardan, bunların yerine verilecek yeni senetlerin çıkarılma giderlerinin düşülmesinden sonra kalan kısmı,
- Pay sahiplerine yüzde beş oranında kâr payı ödendikten sonra, kârdan pay alacak kişilere dağıtılacak toplam tutarın yüzde onu (başlıca amacı başka işletmelere katılmaktan ibaret olan holding şirketler hakkında uygulanmaz),
genel kanuni yedek akçeye eklenir.
b) Genel kanuni yedek akçenin kullanımı
Genel kanuni yedek akçe, sermayenin veya çıkarılmış sermayenin yarısını aşmadığı takdirde, sadece aşağıdaki amaçlar için kullanılabilir:
- Zararların kapatılması
- İşlerin iyi gitmediği zamanlarda işletmeyi devam ettirme
- İşsizliğin önüne geçme ve sonuçlarını hafifletmeye elverişli önlemler alınması
Bu uygulama, başlıca amacı başka işletmelere katılmaktan ibaret olan holding şirketler için geçerli değildir.
c) Bazı yedek akçelerin ve fonların çözümü
Kanunun 520'nci maddesinde yeniden değerleme fonu ve diğer bazı özel fonların çözülmesi düzenlenmiştir.
Yapılan düzenlemeye göre;
- İktisap edilen, şirketin kendi payları için iktisap değerlerini karşılayan tutarda ayrılmak zorunda olan yedek akçeler, anılan paylar devredildikleri veya yok edildikleri takdirde iktisap değerlerini karşılayan tutarda çözülebilirler.
- Yeniden değerleme fonu ile ilgili mevzuat uyarınca pasifte yer alan diğer fonlar, sermayeye dönüştürüldükleri ve yeniden değerlendirilen aktifler amorti edildikleri veya devredildikleri takdirde çözülebilirler.
d) İhtiyari Yedek Akçeler
Kanunun 521 ve 522'nci maddelerinde şirketlerin isteği ile ayırdığı yedek akçelere ilişkin düzenlemeler yapılmıştır.
Söz konusu maddelerde yer alan hükümlere göre, şirket esas sözleşmesine;
- Yedek akçeye yıllık kârın yüzde beşinden fazla bir tutarın ayrılacağı ve yedek akçenin ödenmiş sermayenin yüzde yirmisini aşabileceğine,
- Şirketin yöneticileri, çalışanları ve işçileri için yardım kuruluşları kurulması veya bunların sürdürülebilmesi amacıyla veya bu amacı taşıyan kamu tüzel kişilerine verilmek üzere yedek akçe ayrılabileceğine,
ilişkin hüküm konması mümkündür.
e) Genel kurulun yedek akçe ayırma yetkisi
Kanunun 523'üncü maddesiyle genel kurula, aşağıdaki hallerde, kanunda ve esas sözleşmede öngörülenlerden başka yedek akçe ayrılmasına karar verme yetkisi verilmiştir.
- Aktiflerin yeniden sağlanabilmesi için gerekliyse,
- Bütün pay sahiplerinin menfaatleri dikkate alındığında, şirketin sürekli gelişimi ve olabildiğince kararlı kâr payı dağıtımı yönünden haklı görülüyorsa.
Aynı maddede yer alan düzenlemeye göre, esas sözleşmede hüküm bulunmasa bile, genel kurul, şirketin işçileri için yardım sandıkları ve diğer yardım örgütleri kurulması veya bunların sürdürülebilmesi amacıyla veya diğer yardım ve hayır amaçlarına hizmet etmek üzere, bilanço kârından yedek akçe ayırabilmektedir.

2. Kâr dağıtımı

a) Anonim şirketlerde kâr dağıtımı

Kanunun 507 ve devamı maddelerinde anonim şirketlerde kar dağıtımına ilişkin düzenlemeler yer almaktadır.
Bu bölümde yapılan düzenlemelere göre;
- Özel düzenlemeler saklı olmak kaydıyla, her pay sahibi, kanun ve esas sözleşme hükümlerine göre pay sahiplerine dağıtılması kararlaştırılmış net dönem kârına ve tasfiye sonucunda kalan tutara, payı oranında katılma hakkına sahiptir.
- Esas sözleşmede aksine bir hüküm yoksa kâr ve tasfiye payı, pay sahibinin sermaye payı için şirkete yaptığı ödemelerle orantılı olarak hesap edilir.
- Kâr payı ancak net dönem kârından ve serbest yedek akçelerden dağıtılabilir.
- Kanuni ve esas sözleşmede öngörülen isteğe bağlı yedek akçeler ayrılmadıkça pay sahiplerine dağıtılacak kâr payı belirlenemez.
- Yönetim kurulu üyelerine kazanç payları, sadece net kârdan ve ancak kanuni yedek akçe için belirli ayrım yapıldıktan ve pay sahiplerine ödenmiş sermayenin yüzde beşi oranında veya esas sözleşmede öngörülen daha yüksek bir oranda kâr payı dağıtıldıktan sonra verilebilir.
- Gümrük ve Ticaret Bakanlığı'nca yayımlanacak tebliğ düzenlemeleri çerçevesinde, kâr payı avansı dağıtılabilir.

b) Limited şirketlerde kâr dağıtımı
Kanunun 608'inci maddesinde limitet şirketlerde kar dağıtımına ilişkin düzenlemeler yer almaktadır.

Bu maddede yapılan düzenlemelere göre;
- Kâr payı sadece net dönem kârından ve bunun için ayrılmış yedek akçelerden dağıtılabilir.
- Kâr payı dağıtımına ancak, kanun ve şirket sözleşmesine göre ayrılması gereken kanuni yedek akçelerle, şirket sözleşmesinde öngörülen yedek akçeler ayrıldıktan sonra karar verilebilir.
- Şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemişse, kar payı, esas sermaye payının itibari değerine oranla hesaplanır.
Kanunun 644'üncü maddesinde 6335 sayılı Kanun'la yapılan değişiklikle, limitet şirketlerde de avans kâr dağıtımına olanak sağlanmıştır.