Vergicilere yeni TTK notları (1)

Yeni Türk Ticaret Kanunu (Kanun), uzun tartışmalar sonucunda yapılan değişikliklerle yürürlüğe girmiştir. Bir kısım maddeleri ise zamanla yürürlüğe girecektir.
Yeni Türk Ticaret Kanunu düzenlemelerinin çok sayıda maddesi vergi hukukçuları ve uygulayıcılarını doğrudan veya dolaylı olarak etkilemektedir. Bu ve devamında gelecek birkaç makalede, vergicilerin ilk bakışta görmeleri gereken düzenlemelerden özetle bahsedilecektir.

1. Defter ve belge düzeni
a) Defter tutma yükümlülüğü
Kanunun 64'üncü maddesinde, defter tutma yükümlülüğü düzenlenmiştir. Düzenlemeye göre;
- Her tacir, ticari defterleri tutmak ve defterlerinde, ticari işlemleriyle ticari işletmesinin iktisadi ve mali durumunu, borç ve alacak ilişkilerini ve her hesap dönemi içinde elde edilen neticelerini, açıkça görülebilir bir şekilde ortaya koymak zorundadır.
- Defterler, üçüncü kişi uzmanlara, makul bir süre içinde yapacakları incelemede işletmenin faaliyetleri ve finansal durumu hakkında fikir verebilecek şekilde tutulur.
- İşletme faaliyetlerinin oluşumu ve gelişmesi defterlerden izlenebilmelidir.
Kanunun 64'üncü maddesinde yer alan, defterlerin Türkiye Muhasebe Standartları'na (TMS) uygun bir şekilde tutulmasına ilişkin hüküm, 6335 sayılı Kanun'la kaldırılmıştır.
b) Kayıt Nizamı
Kanunun 65'inci maddesinde, defterlerin ve diğer kayıtların Türkçe tutulması zorunluluğu düzenlenmiştir.
Aynı maddede yapılan düzenlemeyle ayrıca;
- Kısaltmalar, rakamlar, harfler ve semboller kullanıldığı takdirde bunların anlamlarının açıkça belirtilmesi,
- Kayıtların defterlere eksiksiz, doğru, zamanında ve düzenli olarak yapılması,
- Bir kaydın, önceki içeriği belirlenemeyecek şekilde çizilmemesi ve değiştirilmemesi,
öngörülmüştür.
Elektronik ortamda tutulması durumunda, defterlere bilgilerin saklanma süresince ulaşılmasının ve bu süre içinde her zaman kolaylıkla okunabilmesinin sağlanmış olması gerekmektedir.
c) Vergi Usul Kanunu hükümlerine uyma zorunluluğu
Kanunun 64'üncü maddesinin 5 no.lu fıkrasında yer alan düzenlemeye göre; bu kanuna tabi olanlar, Vergi Usul Kanunu'nun defter tutma ve kayıt zamanıyla ilgili hükümlerine uymak zorundadırlar. Bu zorunluluk, aynı kanunun verdiği yetki çerçevesinde Maliye Bakanlığı'nca yapılan düzenlemelere uyma zorunluluğunu da kapsamaktadır.
Aynı maddede ayrıca, bu kanunun defter tutma, envanter, mali tabloların düzenlenmesi, aktifleştirme, karşılıklar, hesaplar, değerleme, saklama ve ibraz hükümleri vergi kanunlarının aynı hususları düzenleyen hükümlerinin uygulanmasına, vergi kanunlarına uygun olarak vergi matrahının tespit edilmesine ve buna yönelik mali tabloların hazırlanmasına engel teşkil etmeyeceği hükme bağlanmıştır.
d) Defter tasdikleri
Kanunun 64'üncü maddesinde yapılan düzenlemeye göre, fiziki ortamda tutulan yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri ve sayılan diğer defterlerin;
- Açılış onayları, kuruluş sırasında ve kullanılmaya başlanmadan önce,
- İzleyen faaliyet dönemlerindeki açılış onayları, defterlerin kullanılacağı faaliyet döneminin ilk ayından önceki ayın sonuna kadar,
notere yaptırılır.
Pay defteri ile genel kurul toplantı ve müzakere defteri, izleyen faaliyet dönemlerinde de açılış onayı yaptırılmaksızın kullanılmaya devam edilebilir.
Yevmiye defteri ile yönetim kurulu karar defterinin kapanış onayı, izleyen faaliyet döneminin üçüncü ayının sonuna kadar notere yaptırılır.
Ticari defterlerin elektronik ortamda tutulması halinde, defterlerin açılışlarında ve yevmiye defter ile yönetim kurulu karar defterinin kapanışında noter onayı aranmaz. Bu defterlerin onayı ile ilgili düzenlemeler 1 seri no.lu Elektronik Defter Genel Tebliği'nde ayrıca düzenlenmiştir.
Kanunla, ticari defterlerin nasıl tutulacağı, defterlere kayıt zamanı, onay yenileme ile açılış ve kapanış onaylarının şekli ve esaslarını belirleme konusunda, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı ile Maliye Bakanlığı birlikte yetkilendirilmiştir.
e) Fatura ve benzeri belgelerde bulunacak hususlar
Türk Ticaret Kanunu'nun 39'uncu maddesinin ikinci fıkrasında yapılan düzenlemeye göre, ticari defterlere yapılan kayıtların dayandığı belgelerde; sicil numarası, ticaret unvanı, işletmenin merkezi, tescil edilen internet sitesinin adresi (Sadece internet sitesi oluşturma yükümlülüğüne tabi olanlar için) yer almak zorundadır.
Bu düzenleme 01.01.2014 tarihinde yürürlüğe girecektir. Dolayısıyla, bu tarihe kadar, daha önce bastırılan mevcut belgelerin kullanımına devam edilebilecektir.

2. Saklama ve İbraz
a) Saklanacak defter ve belgeler, saklama süresi
Kanunun 82'nci maddesine göre, aşağıda sayılan belgelerin 10 yıl süreyle saklanması zorunludur.
- Ticari defterler, envanterler, finansal tablolar, yıllık faaliyet raporları ve bu belgelerin anlaşılabilirliğini kolaylaştıracak çalışma talimatları ile diğer organizasyon belgeleri
- Alınan ticari mektuplar, gönderilen ticari mektupların suretleri
- Yasal defterlere yapılan kayıtların dayandığı belgeler.
Saklama süresi, ticari defterlere son kaydın yapıldığı, envanterin çıkarıldığı, finansal tablolarının hazırlandığı ve ticari yazışmaların yapıldığı veya muhasebe belgelerinin oluştuğu takvim yılının bitişiyle başlar.
b) Defter ve belgelerin görüntü veya veri taşıyıcılarda saklanması
Kanunun 82'nci maddesine göre, açılış ve ara bilançoları ve finansal tablolar hariç olmak üzere, maddenin birinci fıkrasında sayılan belgelerin, TMS'ye de uygun olmak koşuluyla, görüntü veya veri taşıyıcılarda saklanması mümkündür.
c) Defter ve belgelerin zayi olması
Saklanması zorunlu olan defter ve belgelerin; tabii afetler veya hırsızlık nedeniyle ve kanuni saklama süresi içinde zıyaa uğraması halinde, bu durumun öğrendiği tarihten itibaren 15 gün içinde ticari işletmenin bulunduğu yer yetkili mahkemesinden bir belge verilmesi istenebilir.

3. Envanter çıkartılması
Kanunun 66 ve 67'nci maddelerinde yer alan düzenlemeye göre;
- Her tacir, ticari işletmesinin açılışında ve açılıştan sonra her faaliyet döneminin sonunda envanter çıkartacaktır.
- Çıkartılan envanter, tacirin taşınmazlarını, alacaklarını, borçlarını, nakit parasının tutarını ve diğer varlıklarını eksiksiz ve doğru bir şekilde gösteren ve varlıkları ile borçlarının değerlerini ayrı ayrı belirten bir şekilde olacaktır.
Kanun'un 66. maddesinde en az üç yılda bir defa fiziksel sayım yapılması koşuluyla, maddi duran malvarlığına dâhil varlıklarla, ham ve yardımcı maddeler ve işletme malzemeleri düzenli olarak ikame ediliyor ve toplam değerleri işletme için ikinci derecede önem taşıyorsa, bu varlıkların değişmeyen  miktar ve değerle  envantere alınmasına izin verilmiştir. Ancak bu izin, söz konusu varlıkların mevcutlarının miktar, değer ve bileşim olarak sadece küçük değişikliklere uğramış olmaları halinde mümkündür.
Maddeyle bir başka kolaylık daha sağlanmış olup, aynı türdeki stok malvarlığı kalemleri, diğer aynı nitelikteki veya yaklaşık aynı değerdeki taşınabilir malvarlığı unsurları ve borçların ayrı ayrı gruplar hâlinde toplanabilmesi ve ortalama ağırlıklı değer ile envantere konulabilmesi mümkündür.
Kanunun 67'nci maddesinde envanteri kolaylaştırıcı yöntemler düzenlenmiştir. Bu yöntemler burada girilmeyecektir.

4. Finansal tablolar
Kanun'un 68 ve devamı maddelerinde açılış bilançosu ve yılsonu finansal tablolara ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. Kanunun 69 ve 70'inci maddelere göre, yılsonu finansal tabloları;
- TMS'ye uyularak düzenlenmeli,
- Açık ve anlaşılır olmalı,
- Düzenli bir işletme faaliyeti akışının gerekli kıldığı süre içinde çıkarılmalı,
- Türkçe ve Türk Lirası ile düzenlenmeli (istisnalar hariç),
- Tacir tarafından imza atılarak saklanmalıdır.
Kanunun 88'inci maddesinde tacirlerin, finansal tabloların, TMS'ye, muhasebe ilkelerine ve bunların ayrılmaz parçası olan yorumlara uymak ve bunları uygulamak zorunda oldukları hükme bağlanmıştır.
Maddede yer alan, tacirlerin ticari defter tutarken de TMS'ye uymak zorunda olduklarına ilişkin düzenleme, 6335 sayılı Kanun'la kaldırılmıştır.
Maddeyle Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu'na, değişik işletme büyüklükleri, sektörler ve kar amacı gütmeyen kuruluşlar için, özel ve istisnai standartlar koyma ve farklı düzenlemeler yapma konusunda yetki verilmiştir.
Öte yandan, SPK ve BDDK gibi, belirli alanları düzenlemek ve denetlemek üzere kurulmuş bulunan kurum ve kurulların, TMS'ye uygun olmak şartıyla, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu'nun onayını almalarına gerek olmaksızın, kendi alanları için geçerli olacak standartlar ile ilgili olarak ayrıntıya ilişkin sınırlı düzenlemeleri yapmaları mümkündür.